برهمن کیست؟ راهنمای جامع شناخت طبقه برهمن در هندوئیسم

در نظام طبقاتی هندوئیسم که به عنوان "وارنا" شناخته می‌شود، برهمن‌ها در بالاترین جایگاه قرار دارند. این طبقه، منشاء روحانیون و عالمان دینی هندو است و وظیفه اصلی آن‌ها، آموزش و حفظ دانش مقدس و مناسک مذهبی است.

پس از برهمن‌ها، سه طبقه اصلی دیگر نیز وجود دارند که به ترتیب عبارتند از:

• کشاتریا: جنگجویان و شاهزادگان
• وایشیا: کشاورزان، بازرگانان و پیشه‌وران
• شودرا: خدمتکاران و کارگران

برهمن‌ها به دلیل نقش محوری خود در حفظ و انتقال دانش مذهبی، از احترام و جایگاه ویژه‌ای در جامعه هندو برخوردارند.

تاریخچه طبقه برهمن: از دوران باستان تا امروز

نکته جالب توجه این است که حضور برهمن‌ها در اسناد تاریخی، عمدتاً به دوران امپراتوری گوپتا (حدود 320 تا 467 میلادی) بازمی‌گردد. البته این بدان معنا نیست که پیش از آن وجود نداشته‌اند. متون اولیه ودایی، اطلاعات تاریخی چندانی در مورد جزئیات این طبقه، حتی در مورد سوالات اساسی مانند "چه کسانی روحانیون این سنت مذهبی هستند؟" ارائه نمی‌دهند. به نظر می‌رسد که طبقه برهمن و وظایف روحانی آن به تدریج و در طول زمان تکامل یافته و احتمالاً مدت‌ها قبل از دوره گوپتا، به نوعی شکل گرفته بودند.

آنچه مشخص است، نظام طبقاتی در هند، در رابطه با مشاغل مناسب برای برهمن‌ها، انعطاف‌پذیری بیشتری از آنچه انتظار می‌رود، داشته است. اسناد دوران کلاسیک و قرون وسطی در هند، به مردانی از طبقه برهمن اشاره می‌کنند که به مشاغلی غیر از انجام وظایف روحانی یا آموزش مذهب اشتغال داشته‌اند. به عنوان مثال، برخی از آن‌ها جنگجو، تاجر، معمار، قالی‌باف و حتی کشاورز بوده‌اند.

حتی در اواخر سلطنت سلسله مراتا (از دهه 1600 تا 1800 میلادی)، اعضای طبقه برهمن به عنوان مدیران دولتی و رهبران نظامی خدمت می‌کردند، مشاغلی که معمولاً با طبقه کشاتریا مرتبط بودند. جالب اینجاست که حاکمان مسلمان سلسله مغول (1526-1858) نیز از برهمن‌ها به عنوان مشاور و کارمند دولت استفاده می‌کردند، همانطور که راج بریتانیا در هند (1858-1947) نیز چنین می‌کرد. در واقع، جواهر لعل نهرو، اولین نخست وزیر هند مدرن، نیز عضوی از طبقه برهمن بود. این نشان‌دهنده حضور و نفوذ برهمن ها در طول تاریخ و در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی است.

برهمن‌ها در عصر حاضر: نقش و جایگاه امروزی

امروزه، برهمن‌ها حدود 5 درصد از کل جمعیت هند را تشکیل می‌دهند. به طور سنتی، مردان برهمن به انجام خدمات روحانی مشغول بودند، اما ممکن است در مشاغلی که با طبقات پایین‌تر مرتبط هستند نیز کار کنند. در واقع، بررسی‌های شغلی خانواده‌های برهمن در قرن بیستم نشان داد که کمتر از 10 درصد از مردان بالغ برهمن به عنوان روحانی یا معلم ودایی فعالیت می‌کنند.

همانند دوران گذشته، بسیاری از برهمن‌ها در واقع از طریق مشاغلی که با طبقات پایین‌تر مرتبط هستند، امرار معاش می‌کنند، از جمله کشاورزی، سنگ‌تراشی، یا کار در صنایع خدماتی. با این حال، در برخی موارد، چنین کاری مانع از انجام وظایف روحانی توسط برهمن مورد نظر می‌شود. به عنوان مثال، برهمنی که شروع به کشاورزی می‌کند (نه فقط به عنوان یک مالک غایب، بلکه در واقع به شخم زدن زمین می‌پردازد) ممکن است از نظر آیینی آلوده تلقی شود و از ورود بعدی به روحانیت منع شود.

با این وجود، ارتباط سنتی بین طبقه برهمن و وظایف روحانی همچنان قوی است. برهمن‌ها متون مذهبی مانند وداها و پوراناها را مطالعه می‌کنند و اعضای سایر طبقات را در مورد کتاب‌های مقدس آموزش می‌دهند. آنها همچنین مراسم معبد را انجام می‌دهند و در عروسی‌ها و سایر مناسبت‌های مهم شرکت می‌کنند. به طور سنتی، برهمن‌ها به عنوان راهنماهای معنوی و معلمان شاهزادگان و جنگجویان کشاتریا خدمت می‌کردند و به نخبگان سیاسی و نظامی در مورد دارما موعظه می‌کردند، اما امروزه آنها مراسمی را برای هندوها از تمام طبقات پایین‌تر انجام می‌دهند.

فعالیت‌هایی که بر اساس مانوسمریتی برای برهمن‌ها ممنوع است عبارتند از: ساخت سلاح، سلاخی حیوانات، ساخت یا فروش سموم، به دام انداختن حیات وحش و سایر مشاغل مرتبط با مرگ. برهمن‌ها با پیروی از اعتقادات هندو به تناسخ، گیاهخوار هستند. با این حال، برخی از آنها به ویژه در مناطق کوهستانی یا بیابانی که محصولات کمیاب هستند، از محصولات لبنی یا ماهی مصرف می‌کنند. شش فعالیت مناسب، رتبه بندی شده از بالاترین به پایین ترین، عبارتند از: آموزش، مطالعه وداها، ارائه قربانی‌های آیینی، انجام آیین‌ها برای دیگران، هدیه دادن و پذیرش هدیه.