شورای امنیت سازمان ملل: قدرت، ساختار و چالش‌ها (2024)
شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان اصلی‌ترین و قدرتمندترین رکن این سازمان شناخته می‌شود. این شورا با اختیارات گسترده‌ای که دارد، نقش حیاتی در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی ایفا می‌کند.
شورای امنیت این توانایی را دارد که اجازه اعزام نیروهای حافظ صلح از کشورهای عضو سازمان ملل را صادر کند، آتش‌بس در مناطق جنگی را اجباری اعلام کند و حتی تحریم‌های اقتصادی را علیه کشورها وضع نماید. به همین دلیل، تصمیمات این شورا تأثیرات چشمگیری بر روابط بین‌الملل و سرنوشت ملت‌ها دارد.
اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد
شورای امنیت سازمان ملل از نمایندگان پانزده کشور تشکیل شده است. در این میان، پنج کشور عضویت دائم دارند و از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. این پنج عضو دائم عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه. این کشورها در واقع قدرت‌های پیروز در جنگ جهانی دوم بودند و به همین دلیل در تأسیس سازمان ملل، این جایگاه ویژه را به دست آوردند.
ترکیب شورای امنیت در طول زمان تغییراتی داشته است. در سال 1973، جمهوری چین (تایوان) با جمهوری خلق چین جایگزین شد و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، فدراسیون روسیه جایگزین آن در شورای امنیت گردید.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اعضای دائم شورای امنیت، داشتن حق وتو است. به این معنا که تصویب هر قطعنامه‌ای در شورای امنیت، نیازمند موافقت تمامی این پنج کشور است و مخالفت حتی یک عضو می‌تواند مانع از تصویب آن شود. با این وجود، شورای امنیت از زمان تأسیس در سال 1946 تا کنون، بیش از 1700 قطعنامه را به تصویب رسانده است.
گروه‌های منطقه‌ای کشورهای عضو سازمان ملل
ده عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل از میان مناطق مختلف جهان انتخاب می‌شوند. تقریبا تمامی کشورهای عضو سازمان ملل، عضو یکی از گروه‌های منطقه‌ای هستند. این گروه‌ها به منظور تسهیل هماهنگی و نمایندگی بهتر مناطق مختلف در سازمان ملل شکل گرفته‌اند.
گروه‌های منطقه‌ای اصلی عبارتند از:
- گروه اروپای غربی و دیگران
- گروه اروپای شرقی
- گروه آمریکای لاتین و کارائیب
- گروه آسیا
- گروه آفریقا
جالب است بدانید که ایالات متحده و کیریباتی (Kiribati) دو کشوری هستند که عضو هیچ‌کدام از این گروه‌ها نیستند. در مقابل، استرالیا، کانادا، اسرائیل و نیوزیلند همگی عضو گروه اروپای غربی و دیگران هستند.
اعضای غیردائم شورای امنیت
ده عضو غیردائم شورای امنیت، دوره‌های دو ساله را سپری می‌کنند و هر سال، نیمی از آنها در انتخابات سالانه جایگزین می‌شوند. هر منطقه، نمایندگان خود را از طریق رای‌گیری انتخاب می‌کند و مجمع عمومی سازمان ملل، این انتخاب‌ها را تایید می‌کند.
تقسیم‌بندی کرسی‌های اعضای غیردائم به صورت زیر است:
- آفریقا: سه عضو
- اروپای غربی و دیگران: دو عضو
- آمریکای لاتین و کارائیب: دو عضو
- آسیا: دو عضو
- اروپای شرقی: یک عضو
ساختار عضویت شورای امنیت
برای اطلاع از فهرست فعلی اعضای شورای امنیت سازمان ملل، می‌توانید به وب‌سایت رسمی سازمان ملل مراجعه کنید.
ترکیب اعضای دائم و حق وتوی آنها همواره موضوع بحث و جدل بوده است. کشورهایی مانند برزیل، آلمان، ژاپن و هند همگی خواهان عضویت دائم در شورای امنیت هستند و پیشنهاد افزایش تعداد اعضای شورا به 25 عضو را مطرح کرده‌اند. هرگونه پیشنهاد برای تغییر ساختار شورای امنیت، نیازمند تایید دو سوم اعضای مجمع عمومی سازمان ملل (193 کشور عضو) است.
ریاست شورای امنیت سازمان ملل به صورت دوره‌ای و ماهانه بر اساس ترتیب حروف الفبای نام انگلیسی کشورها بین تمامی اعضا می‌چرخد.
از آنجایی که شورای امنیت سازمان ملل باید بتواند در مواقع اضطراری بین‌المللی به سرعت وارد عمل شود، نماینده‌ای از هر کشور عضو شورا باید به طور دائم در مقر سازمان ملل در نیویورک حضور داشته باشد.
