راهنمای جامع خطوط اصلی عرض و طول جغرافیایی روی نقشه جهان
چهار خط فرضی مهم روی کره زمین
چهار خط فرضی مهم که در سراسر سطح زمین امتداد دارند عبارتند از: خط استوا، مدار رأس‌السرطان، مدار رأس‌الجدی و نصف‌النهار مبدأ.
در حالی که خط استوا طولانی‌ترین خط عرض جغرافیایی روی زمین است (خطی که زمین در جهت شرق به غرب در آن عریض‌تر است)، مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی بر اساس موقعیت خورشید نسبت به زمین در دو نقطه از سال تعیین می‌شوند. هر سه این خطوط عرض جغرافیایی در ارتباط بین زمین و خورشید اهمیت دارند. نصف‌النهار مبدأ، که در جهت مخالف (شمال-جنوب) امتداد دارد، یکی از مهم‌ترین خطوط طول جغرافیایی روی زمین است.
خط استوا: مرز بین نیمکره‌ها
خط استوا در عرض جغرافیایی صفر درجه قرار دارد. این خط فرضی دور کره زمین کشیده شده و کشورهایی مانند اندونزی، اکوادور، شمال برزیل، جمهوری دموکراتیک کنگو و کنیا از جمله مناطقی هستند که از آن عبور می‌کند. طول خط استوا حدود 40,074 کیلومتر است.
در خط استوا، خورشید در اعتدالین بهاری و پاییزی (حدود 21 مارس و 21 سپتامبر هر سال) دقیقا در بالای سر قرار می‌گیرد. خط استوا سیاره زمین را به دو نیمکره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. نکته جالب در مورد خط استوا این است که طول روز و شب در تمام طول سال برابر است: همیشه 12 ساعت روز و 12 ساعت شب.
مدار رأس‌السرطان و مدار رأس‌الجدی: مرزهای مناطق گرمسیری
مدار رأس‌السرطان و مدار رأس‌الجدی هر دو در عرض جغرافیایی 23.5 درجه قرار دارند. مدار رأس‌السرطان در 23.5 درجه شمالی خط استوا واقع شده و از کشورهایی مانند مکزیک، باهاما، مصر، عربستان سعودی، هند و جنوب چین عبور می‌کند. مدار رأس‌الجدی نیز در 23.5 درجه جنوبی خط استوا قرار گرفته و از استرالیا، شیلی، جنوب برزیل (برزیل تنها کشوری است که هم از خط استوا و هم از یکی از این دو مدار عبور می‌کند) و شمال آفریقای جنوبی می‌گذرد.
این دو مدار، خطوطی هستند که در انقلاب‌های تابستانی و زمستانی (حدود 21 ژوئن و 21 دسامبر) خورشید مستقیماً در بالای سر قرار می‌گیرد. در 21 ژوئن، خورشید در ظهر دقیقاً بالای مدار رأس‌السرطان قرار دارد (آغاز تابستان در نیمکره شمالی و آغاز زمستان در نیمکره جنوبی). به همین ترتیب، در 21 دسامبر، خورشید در ظهر دقیقاً بالای مدار رأس‌الجدی قرار می‌گیرد (آغاز زمستان در نیمکره شمالی و آغاز تابستان در نیمکره جنوبی).
علت قرارگیری مدار رأس‌السرطان و مدار رأس‌الجدی در حدود 23.5 درجه شمالی و جنوبی به دلیل انحراف محوری زمین است. زمین هر سال 23.5 درجه از صفحه چرخش خود به دور خورشید کج شده است.
منطقه‌ای که بین مدار رأس‌السرطان در شمال و مدار رأس‌الجدی در جنوب قرار دارد، به عنوان "مناطق گرمسیری" شناخته می‌شود. این منطقه تغییرات فصلی چشمگیری را تجربه نمی‌کند، زیرا خورشید همیشه در آسمان بالا قرار دارد. تنها عرض‌های جغرافیایی بالاتر، شمال مدار رأس‌السرطان و جنوب مدار رأس‌الجدی، تغییرات فصلی قابل توجهی در آب و هوا را تجربه می‌کنند. با این حال، مناطق گرمسیری می‌توانند سرد هم باشند. برای مثال، قله مائونا کیا در جزیره بزرگ هاوایی تقریباً 4200 متر از سطح دریا بالاتر است و بارش برف در آن غیرمعمول نیست.
اگر در شمال مدار رأس‌السرطان یا جنوب مدار رأس‌الجدی زندگی می‌کنید، خورشید هرگز مستقیماً در بالای سر شما قرار نخواهد گرفت. در ایالات متحده، برای مثال، هاوایی تنها مکانی در این کشور است که در جنوب مدار رأس‌السرطان قرار دارد و بنابراین تنها مکانی در ایالات متحده است که خورشید در تابستان مستقیماً بالای سر قرار می‌گیرد.
نصف‌النهار مبدأ: تقسیم‌کننده شرق و غرب
در حالی که خط استوا زمین را به نیمکره‌های شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند، نصف‌النهار مبدأ در طول جغرافیایی صفر درجه و خط طولی مقابل آن (نزدیک به خط بین‌المللی زمان) در طول جغرافیایی 180 درجه، زمین را به نیمکره‌های شرقی و غربی تقسیم می‌کنند.
نیمکره شرقی شامل اروپا، آفریقا، آسیا و استرالیا است، در حالی که نیمکره غربی شامل آمریکای شمالی و جنوبی می‌شود. برخی از جغرافیدانان برای جلوگیری از عبور خط تقسیم از اروپا و آفریقا، مرزهای بین نیمکره‌ها را در 20 درجه غربی و 160 درجه شرقی قرار می‌دهند.
برخلاف خط استوا، مدار رأس‌السرطان و مدار رأس‌الجدی، نصف‌النهار مبدأ و تمام خطوط طول جغرافیایی کاملاً فرضی هستند و هیچ اهمیتی برای زمین یا ارتباط آن با خورشید ندارند.
