استگوسراس: کله‌چکشی ماقبل تاریخ
استگوسراس، با نام علمی Stegoceras (به معنی "سقف شاخ")، دایناسوری گیاه‌خوار و دوپا بود که در اواخر دوره کرتاسه، حدود 75 میلیون سال پیش، در جنگل‌های غرب آمریکای شمالی زندگی می‌کرد. این جانور با جثه‌ای نسبتاً کوچک، حدود 2 متر طول و 45 کیلوگرم وزن داشت و از ویژگی‌های بارز آن می‌توان به جمجمه ضخیم و گنبدی شکل اشاره کرد، به‌ویژه در جنس نر. این دایناسور بخشی از خانواده پاچی‌سفالوساریدها، یا "خزندگان کله‌ضخیم" بود که به خاطر جمجمه‌های استخوانی بسیار ضخیمشان شناخته می‌شدند.
ویژگی‌های کلیدی استگوسراس:
- نام: استگوسراس (Stegoceras)
- زیستگاه: جنگل‌های غرب آمریکای شمالی
- دوره تاریخی: اواخر دوره کرتاسه (حدود 75 میلیون سال پیش)
- اندازه و وزن: تا 2 متر طول و 45 کیلوگرم وزن
- رژیم غذایی: گیاه‌خوار
- ویژگی‌های متمایز کننده: جثه سبک، قامت دوپا، جمجمه بسیار ضخیم در جنس نر
دانشمندان بر این باورند که نر‌های استگوسراس از جمجمه‌های ضخیم خود برای مبارزه بر سر جفت‌گیری استفاده می‌کردند. این نبردها احتمالاً شامل ضربه زدن به سر یکدیگر با تمام قوا بوده است، رفتاری که در دنیای حیوانات امروزی نیز دیده می‌شود.
درباره استگوسراس: کله‌پوک یا مبارز؟
استگوسراس، یک نمونه برجسته از پاچی‌سفالوسورها (Pachycephalosauria) یا "خزندگان کله‌ضخیم" است. این خانواده از دایناسورهای گیاه‌خوار و دوپا، در اواخر دوره کرتاسه می‌زیستند و جمجمه‌های بسیار ضخیم، ویژگی اصلی آن‌ها بود. استگوسراس، با بدن باریک و خوش‌فرم، یک گنبد استخوانی برجسته روی سرش داشت. دیرینه‌شناسان معتقدند که نر‌های استگوسراس، سر و گردن خود را موازی با زمین نگه داشته، سرعت می‌گرفتند و با تمام قدرت به جمجمه یکدیگر ضربه می‌زدند.
سوال مهم این است: هدف از این "کله‌زنی" چه بود؟ با الگوبرداری از رفتار حیوانات امروزی، احتمالاً نر‌های استگوسراس برای به دست آوردن حق جفت‌گیری با ماده‌ها، به یکدیگر ضربه می‌زدند. این نظریه با کشف دو نوع جمجمه متفاوت استگوسراس، که یکی ضخیم‌تر از دیگری است، تقویت می‌شود. به احتمال زیاد، جمجمه‌های ضخیم‌تر متعلق به نر‌های این گونه بوده‌اند.
"نمونه تیپ" استگوسراس، در سال 1902 توسط دیرینه‌شناس مشهور کانادایی، لارنس لمب، پس از کشف آن در سازند پارک استانی دایناسورها در آلبرتای کانادا، نامگذاری شد. برای چند دهه، تصور می‌شد که این دایناسور غیرمعمول، خویشاوند نزدیک ترودون است، تا اینکه کشف جنس‌های پاچی‌سفالوسور دیگر، تبار آن را مشخص کرد.
چه بهتر و چه بدتر، استگوسراس معیاری است که بر اساس آن تمام پاچی‌سفالوسورهای بعدی مورد قضاوت قرار گرفته‌اند – که لزوماً چیز خوبی نیست، با توجه به اینکه هنوز سردرگمی زیادی در مورد رفتار و مراحل رشد این دایناسورها وجود دارد. به عنوان مثال، پاچی‌سفالوسورهای فرضی دراکورکس (Dracorex) و ستیگیمولوک (Stygimoloch) ممکن است در واقع نمونه‌های نابالغ یا بسیار پیرتر از جنس شناخته شده پاچی‌سفالوسور (Pachycephalosaurus) بوده باشند. همچنین، حداقل دو نمونه فسیلی که در ابتدا به استگوسراس نسبت داده شده بودند، بعدها به جنس‌های جداگانه‌ای ارتقا یافتند: کولپیو سفاله (Colepiocephale) (به معنی "کله‌مفصلی") و هانس سوئسیا (Hanssuesia) (به نام دانشمند اتریشی هانس سوئس).
