همه‌چیز درباره‌ی جوجه‌تیغی: خارپشت دوست‌داشتنی
جوجه‌تیغی‌ها (Erinaceidae) دسته‌ای از حشره‌خواران هستند که بومی بخش‌هایی از اروپا، آسیا و آفریقا به شمار می‌روند. این پستانداران کوچک، با بدن‌های گرد و ستون فقرات متمایز از جنس کراتین، ظاهری منحصربه‌فرد دارند. نام غیرمعمول آن‌ها از رفتار تغذیه‌شان نشأت می‌گیرد: آن‌ها در لابه‌لای پرچین‌ها به دنبال کرم‌ها، حشرات و سایر غذاها می‌گردند و صداهایی شبیه به خوک از خود تولید می‌کنند.
اطلاعات کلیدی درباره‌ی جوجه‌تیغی:
- نام علمی: Erinaceus
- نام‌های رایج: جوجه‌تیغی، خارپشت
- گروه جانوری: پستاندار
- اندازه: طول سر و بدن: 13 تا 30 سانتی‌متر؛ طول دم: 2.5 تا 5 سانتی‌متر
- وزن: 400 تا 1100 گرم
- طول عمر: 2 تا 7 سال (بسته به گونه)
- رژیم غذایی: همه‌چیزخوار
- زیستگاه: بخش‌هایی از اروپا، آسیا، آفریقا، نیوزیلند (به عنوان گونه معرفی‌شده)
- وضعیت بقا: کمترین نگرانی
ویژگی‌های ظاهری جوجه‌تیغی
جوجه‌تیغی‌ها بدن گردی دارند که پشت آن‌ها پوشیده از خارهای متراکم است. شکم، پاها، صورت و گوش‌های آن‌ها فاقد خار است. خارها معمولاً به رنگ کرم هستند و نوارهای قهوه‌ای و سیاه بر روی آن‌ها دیده می‌شود. خارهای جوجه‌تیغی شبیه به خارهای تشی هستند، اما به‌راحتی جدا نمی‌شوند و تنها زمانی می‌ریزند و جایگزین می‌شوند که جوجه‌تیغی‌های جوان به بلوغ می‌رسند یا زمانی که جوجه‌تیغی بیمار یا تحت استرس باشد.
صورت جوجه‌تیغی‌ها معمولاً سفید یا قهوه‌ای روشن است و اندام‌های کوتاهی با پنجه‌های بلند و خمیده دارند. علی‌رغم چشمان بزرگ، دید ضعیفی دارند، اما حس شنوایی و بویایی قوی دارند و از این حواس قوی‌تر برای یافتن طعمه استفاده می‌کنند.
زیستگاه و پراکندگی جوجه‌تیغی
جوجه‌تیغی‌ها در مناطق مختلفی در سراسر اروپا، آسیا و آفریقا یافت می‌شوند. آن‌ها در استرالیا، آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی یا آمریکای جنوبی حضور ندارند، اگرچه به عنوان یک گونه غیربومی به نیوزیلند معرفی شده‌اند. جوجه‌تیغی‌ها در زیستگاه‌های گوناگونی زندگی می‌کنند؛ از جمله جنگل‌ها، علفزارها، بوته‌زارها، پرچین‌ها، باغ‌های حومه شهر و مناطق کشاورزی.
رژیم غذایی جوجه‌تیغی
اگرچه جوجه‌تیغی‌ها به گروهی از پستانداران تعلق دارند که قبلاً به عنوان حشره‌خوار شناخته می‌شدند، اما رژیم غذایی متنوعی دارند که فقط شامل حشرات نمی‌شود. آن‌ها از انواع بی‌مهرگان مانند حشرات، حلزون‌ها و لیسه‌ها و همچنین برخی از مهره‌داران کوچک از جمله خزندگان، قورباغه‌ها و تخم پرندگان تغذیه می‌کنند. علاوه بر این، از مواد گیاهی مانند علف، ریشه و انواع توت‌ها نیز استفاده می‌کنند.
رفتار جوجه‌تیغی
وقتی جوجه‌تیغی‌ها احساس خطر می‌کنند، خم شده و صداهای هیس‌مانند از خود در می‌آورند، اما بیشتر به خاطر تاکتیک‌های دفاعی‌شان شناخته می‌شوند. اگر تحریک شوند، معمولاً با منقبض کردن ماهیچه‌هایی که در امتداد پشتشان قرار دارند، خود را جمع می‌کنند و با این کار خارها را بالا می‌برند، بدنشان را خم کرده و خود را در یک توپ محافظتی از خارها محصور می‌کنند. جوجه‌تیغی‌ها همچنین می‌توانند برای مدت کوتاهی سریع بدوند.
جوجه‌تیغی‌ها بیشتر پستاندارانی شب‌زی هستند. آن‌ها گاهی اوقات در طول روز فعال هستند، اما بیشتر در طول ساعات روشنایی روز در بوته‌ها، پوشش گیاهی بلند یا شکاف‌های صخره‌ای پناه می‌گیرند. جوجه‌تیغی‌ها لانه‌های زیرزمینی در دالان‌هایی می‌سازند که آن‌ها را با مواد گیاهی پوشش می‌دهند، یا از لانه‌های حفر شده توسط پستانداران دیگر مانند خرگوش‌ها و روباه‌ها استفاده می‌کنند.
برخی از گونه‌های جوجه‌تیغی در طول زمستان برای چند ماه به خواب زمستانی می‌روند. در طول خواب زمستانی، دمای بدن و ضربان قلب جوجه‌تیغی‌ها کاهش می‌یابد.
تولیدمثل و فرزندان جوجه‌تیغی
جوجه‌تیغی‌ها عموماً حیواناتی منزوی هستند که فقط در فصل جفت‌گیری و هنگام پرورش فرزندان با یکدیگر وقت می‌گذرانند. جوجه‌تیغی‌های جوان در چهار تا هفت هفته پس از تولد بالغ می‌شوند. هر سال، جوجه‌تیغی‌ها می‌توانند تا سه بار زایمان کنند و هر بار تا 11 بچه به دنیا بیاورند.
جوجه‌تیغی‌ها نابینا به دنیا می‌آیند و دوره بارداری آن‌ها تا 42 روز طول می‌کشد. جوجه‌تیغی‌های تازه متولد شده با خارهایی به دنیا می‌آیند که با رسیدن به بلوغ می‌ریزند و با خارهای بزرگتر و قوی‌تر جایگزین می‌شوند.
زیرگونه‌های جوجه‌تیغی
جوجه‌تیغی‌ها به پنج زیرگروه تقسیم می‌شوند: جوجه‌تیغی‌های اوراسیایی (Erinaceus)، جوجه‌تیغی‌های آفریقایی (Atelerix و Paraechinus)، جوجه‌تیغی‌های صحرایی (Hemiechinus) و جوجه‌تیغی‌های استپی (Mesechinus). در مجموع 17 گونه جوجه‌تیغی وجود دارد. برخی از گونه‌های جوجه‌تیغی عبارتند از:
- جوجه‌تیغی چهارانگشتی (Atelerix albiventris)
- جوجه‌تیغی شمال آفریقا (Atelerix algirus)
- جوجه‌تیغی جنوب آفریقا (Atelerix frontalis)
- جوجه‌تیغی سومالی (Atelerix sclateri)
- جوجه‌تیغی آمور (Erinaceus amurensis)
- جوجه‌تیغی سینه‌سفید جنوبی (Erinaceus concolor)
- جوجه‌تیغی اروپایی (Erinaceus europaeus)
- جوجه‌تیغی سینه‌سفید شمالی (Erinaceus roumanicus)
- جوجه‌تیغی گوش‌دراز (Hemiechinus auritus)
- جوجه‌تیغی گوش‌دراز هندی (Hemiechinus collaris)
- جوجه‌تیغی دائوریان (Mesechinus dauuricus)
- جوجه‌تیغی هیوز (Mesechinus hughi)
- جوجه‌تیغی صحرایی (Paraechinus aethiopicus)
- جوجه‌تیغی برانت (Paraechinus hypomelas)
- جوجه‌تیغی هندی (Paraechinus micropus)
- جوجه‌تیغی شکم‌برهنه (Paraechinus nudiventris)
