صدپا یا هزارپا؟ کشف تفاوت‌ها و شباهت‌های این موجودات چندپا

هزارپاها و صدپاها اغلب در یک دسته جانوری غیرمشخص قرار می‌گیرند؛ موجوداتی که نه حشره هستند و نه عنکبوتیان. بسیاری از افراد در تشخیص تفاوت بین این دو موجود مشکل دارند. اما نکته مهم این است که هم هزارپاها و هم صدپاها، هر دو به زیرگروهی از موجودات چندپایی به نام میری‌آپودا (Myriapoda) تعلق دارند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو گروه از موجودات می‌پردازیم.

صدپاها

صدپاها که در زیرگروه میری‌آپودا قرار دارند، به رده‌ای جداگانه به نام Chilopoda تعلق دارند. تاکنون حدود 8000 گونه مختلف از صدپا شناسایی شده است. نام این رده از کلمات یونانی "cheilos" به معنی "لب" و "poda" به معنی "پا" گرفته شده است. جالب است بدانید که واژه "centipede" از پیشوند لاتین "centi-" به معنی "صد" و "pedis" به معنی "پا" ریشه می‌گیرد. با وجود این نام‌گذاری، تعداد پاهای صدپاها می‌تواند بسیار متنوع باشد و از 30 تا 354 پا متغیر است. نکته مهم این است که صدپاها همیشه تعداد فردی از جفت پا دارند، به این معنی که هیچ گونه‌ای از آن‌ها دقیقا 100 پا ندارد، برخلاف آنچه از نامشان بر می‌آید.

هزارپاها

هزارپاها به رده‌ای مجزا به نام Diplopoda تعلق دارند. تاکنون حدود 12,000 گونه مختلف از هزارپا شناسایی شده است. نام این رده نیز از زبان یونانی و از واژه "diplopoda" به معنی "پای دوتایی" گرفته شده است. اگرچه واژه "millipede" از زبان لاتین به معنی "هزار پا" گرفته شده، اما هیچ گونه شناخته شده‌ای تا به حال 1000 پا نداشته است. رکورد فعلی تعداد پاها در هزارپاها، 750 پا است.

تفاوت‌های کلیدی بین صدپاها و هزارپاها

علاوه بر تفاوت در تعداد پاها، ویژگی‌های دیگری نیز وجود دارند که صدپاها و هزارپاها را از یکدیگر متمایز می‌کنند. در جدول زیر، مهم‌ترین این تفاوت‌ها به طور خلاصه بیان شده‌اند:

ویژگی	صدپا	هزارپا
آنتن‌ها	بلند	کوتاه
تعداد پاها	یک جفت در هر بند بدن	دو جفت در هر بند بدن (به جز سه بند اول که هر کدام یک جفت دارند)
شکل ظاهری پاها	به وضوح از طرفین بدن بیرون زده و به سمت عقب کشیده شده‌اند	به وضوح از بدن بیرون نزده‌اند؛ جفت پاهای عقبی در راستای بدن قرار دارند
حرکت	دونده‌های سریع	راه رونده‌های آهسته
گزش	قادر به گزش	غیر قادر به گزش
عادات غذایی	بیشتر شکارچی	بیشتر لاشخور
مکانیسم دفاعی	استفاده از سرعت بالا برای فرار از شکارچیان، تزریق زهر برای فلج کردن طعمه و فشردن طعمه با پاهای عقبی	جمع کردن بدن به صورت مارپیچ‌های محکم برای محافظت از قسمت‌های نرم زیرین، سر و پاها. قابلیت نقب زدن آسان. بسیاری از گونه‌ها مایعی بدبو و بدطعم ترشح می‌کنند که بسیاری از شکارچیان را دور می‌کند.

شباهت‌های صدپاها و هزارپاها

با وجود تفاوت‌های فراوان، صدپاها و هزارپاها در برخی جنبه‌ها نیز با یکدیگر شباهت دارند. یکی از مهم‌ترین این شباهت‌ها، تعلق هر دوی آن‌ها به بزرگترین شاخه در سلسله جانوران، یعنی شاخه بندپایان (Arthropoda) است.

شباهت‌های ساختاری بدن صدپاها و هزارپاها

علاوه بر داشتن شاخک (آنتن) و پاهای فراوان، صدپاها و هزارپاها در جنبه‌های دیگری از ساختار بدن نیز شباهت دارند. هر دو گروه از طریق سوراخ‌های کوچکی به نام اسپیراکل که در طرفین بدنشان قرار دارد، تنفس می‌کنند. همچنین، هر دو از بینایی ضعیفی برخوردار هستند. فرآیند رشد هر دو گروه نیز از طریق پوست‌اندازی (ریختن اسکلت خارجی) انجام می‌شود. در دوران جوانی، با هر بار پوست‌اندازی، بندهای جدیدی به بدن آن‌ها اضافه شده و در نتیجه، تعداد پاهایشان نیز افزایش می‌یابد.

محل زندگی و ترجیحات محیطی صدپاها و هزارپاها

صدپاها و هزارپاها در سراسر جهان یافت می‌شوند، اما فراوانی آن‌ها در مناطق گرمسیری بیشتر است. هر دو گروه به محیطی مرطوب نیاز دارند و بیشتر در شب فعال هستند.

آشنایی با گونه‌های منتخب صدپا و هزارپا

صدپای سونوران غول‌پیکر (Scolopendra heros) بومی تگزاس در ایالات متحده است و می‌تواند تا 15 سانتی‌متر طول داشته باشد. این صدپا دارای آرواره‌های قدرتمندی است و زهر آن می‌تواند باعث درد و تورم شدید شود و حتی ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. زهر این گونه از صدپاها برای کودکان خردسال یا افرادی که به سموم حشرات حساسیت دارند، بسیار خطرناک است.

هزارپای غول‌پیکر آفریقایی (Archispirostreptus gigas) یکی از بزرگترین گونه‌های هزارپا است که طول آن به 38 سانتی‌متر می‌رسد و تقریباً 256 پا دارد. این هزارپا بومی آفریقا است، اما به ندرت در ارتفاعات بالا زندگی می‌کند و بیشتر جنگل‌ها را ترجیح می‌دهد. رنگ آن سیاه است، بی‌خطر است و اغلب به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شود. به طور کلی، هزارپاهای غول‌پیکر عمری تا هفت سال دارند.