ببر: سلطان گربه‌سانان، از قلمرو تا بقا (حقایق، زیستگاه و زیرگونه‌ها)
ببرها (Panthera tigris) بزرگترین و قدرتمندترین گربه‌سانان جهان هستند. با وجود جثه بزرگ، چابکی فوق‌العاده‌ای دارند و می‌توانند در یک جهش، مسافتی بین 8 تا 10 متر را بپرند. پوشش نارنجی با خطوط سیاه و نشانه‌های سفید، ظاهری منحصر به فرد به آنها بخشیده که به راحتی قابل تشخیص هستند.
زیستگاه اصلی ببرها در جنوب و جنوب شرقی آسیا، چین و خاور دور روسیه است، اما متاسفانه جمعیت و قلمرو آنها به سرعت در حال کاهش است.
حقایقی کوتاه درباره ببرها:
- نام علمی: Panthera tigris
- نام رایج: ببر
- گروه جانوری: پستاندار
- قد (تا شانه): 90 تا 105 سانتی‌متر
- طول (سر و بدن): 1.4 تا 2.8 متر
- طول دم: 60 تا 90 سانتی‌متر
- وزن: 100 تا 306 کیلوگرم (بسته به زیرگونه و جنسیت)
- طول عمر: 10 تا 15 سال
- رژیم غذایی: گوشت‌خوار
- زیستگاه: جنوب و جنوب شرقی آسیا، چین و خاور دور روسیه
- جمعیت: 3000 تا 4500 ببر
- وضعیت بقا: در معرض خطر انقراض
ویژگی‌های ظاهری ببرها
رنگ، اندازه و طرح‌های روی بدن ببرها بسته به زیرگونه آنها متفاوت است. به عنوان مثال، ببرهای بنگال که در جنگل‌های هند زندگی می‌کنند، ظاهری کلاسیک از ببر دارند: پوشش نارنجی تیره، خطوط سیاه و شکم سفید.
در مقابل، ببرهای سیبری، بزرگترین زیرگونه ببرها، رنگ روشن‌تری دارند و پوشش ضخیم‌تری دارند که آنها را قادر می‌سازد تا در برابر دماهای سرد و خشن تایگای روسیه مقاومت کنند.
زیستگاه و پراکندگی ببرها
در گذشته، قلمرو ببرها از شرق ترکیه تا فلات تبت، منچوری و دریای اخُتسک گسترده بود. اما امروزه، ببرها تنها در حدود 7 درصد از قلمرو سابق خود زندگی می‌کنند.
بیش از نیمی از ببرهای وحشی باقیمانده در جنگل‌های هند زندگی می‌کنند. جمعیت‌های کوچک‌تری نیز در چین، روسیه و بخش‌هایی از جنوب شرقی آسیا وجود دارند.
ببرها در طیف گسترده‌ای از زیستگاه‌ها از جمله جنگل‌های همیشه سبز پست، تایگا، علفزارها، جنگل‌های گرمسیری و مرداب‌های مانگرو زندگی می‌کنند. آنها به طور کلی به زیستگاهی با پوشش گیاهی مناسب (مانند جنگل‌ها یا علفزارها)، منابع آبی کافی و قلمروی به اندازه کافی بزرگ برای تامین شکار خود نیاز دارند.
رژیم غذایی ببرها
ببرها گوشت‌خوار هستند و به عنوان شکارچیان شب‌زی، از طعمه‌های بزرگ مانند گوزن، گاو، خوک‌های وحشی، کرگدن و فیل تغذیه می‌کنند. آنها رژیم غذایی خود را با شکار طعمه‌های کوچک‌تر مانند پرندگان، میمون‌ها، ماهی‌ها و خزندگان نیز تکمیل می‌کنند. ببرها همچنین از لاشه حیوانات نیز تغذیه می‌کنند.
رفتار ببرها
ببرها گربه‌سانانی منزوی و قلمروطلب هستند. آنها در محدوده خانگی‌ای زندگی می‌کنند که معمولاً بین 200 تا 1000 کیلومتر مربع وسعت دارد. محدوده خانگی ماده‌ها معمولاً کوچک‌تر از نرها است. ببرها اغلب چندین لانه در داخل قلمرو خود ایجاد می‌کنند.
برخلاف تصور رایج، ببرها از آب نمی‌ترسند و در واقع شناگران ماهری هستند که می‌توانند از رودخانه‌های با اندازه متوسط عبور کنند. به همین دلیل، آب به ندرت مانعی برای آنها ایجاد می‌کند.
ببرها از معدود گربه‌سانان بزرگی هستند که قادر به غرش کردن هستند.
تولیدمثل و فرزندان ببرها
تولیدمثل ببرها به صورت جنسی انجام می‌شود. اگرچه آنها در طول سال قادر به جفت‌گیری هستند، اما اوج تولیدمثل معمولاً بین نوامبر و آوریل است. دوره بارداری آنها 16 هفته طول می‌کشد.
هر بار زایمان معمولاً شامل سه تا چهار توله است که توسط مادر به تنهایی بزرگ می‌شوند. پدر هیچ نقشی در تربیت توله‌ها ندارد.
توله‌های ببر معمولاً در حدود 8 هفتگی لانه را به همراه مادرشان ترک می‌کنند و در 18 ماهگی مستقل می‌شوند. با این حال، آنها بیش از دو سال با مادر خود باقی می‌مانند.
وضعیت بقای ببرها
ببرها در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارند. کمتر از 3200 ببر در حیات وحش باقی مانده است که بیش از نیمی از آنها در جنگل‌های هند زندگی می‌کنند.
تهدیدات اصلی که ببرها با آن روبرو هستند عبارتند از: شکار غیرقانونی، از دست دادن زیستگاه و کاهش جمعیت طعمه‌ها. اگرچه مناطق حفاظت‌شده‌ای برای ببرها ایجاد شده است، اما کشتارهای غیرقانونی همچنان ادامه دارد، که عمدتاً برای پوست آنها و استفاده در طب سنتی چینی انجام می‌شود.
با وجود اینکه بیشتر قلمرو تاریخی آنها از بین رفته است، تحقیقات نشان می‌دهد که ببرهایی که در شبه قاره هند زندگی می‌کنند هنوز از نظر ژنتیکی قوی هستند. این نشان می‌دهد که با حفاظت و حمایت مناسب، ببرها توانایی بازگشت به عنوان یک گونه را دارند. در هند، شکار ببرها یا تجارت پوست یا سایر اعضای بدن آنها غیرقانونی است.
زیرگونه‌های ببر
در حال حاضر پنج زیرگونه ببر در جهان وجود دارد که همگی در معرض خطر انقراض قرار دارند. این پنج زیرگونه عبارتند از: ببر سیبری، ببر بنگال، ببر هندوچین، ببر جنوب چین و ببر سوماترایی.
همچنین، سه زیرگونه دیگر ببر در طول 60 سال گذشته منقرض شده‌اند که شامل ببر مازندران (کاسپین)، ببر جاوه و ببر بالی می‌شوند.
ببرها و انسان‌ها
انسان‌ها هزاران سال است که مجذوب ببرها شده‌اند. تصاویر ببرها برای اولین بار به عنوان یک نماد فرهنگی حدود 5000 سال پیش در منطقه‌ای که اکنون به نام پاکستان شناخته می‌شود، ظاهر شدند. ببرها بخشی از بازی‌ها در کولوسئوم روم بودند.
در حالی که ببرها در صورت احساس خطر یا ناتوانی در یافتن غذا در جای دیگر، ممکن است به انسان‌ها حمله کنند، اما حملات ببرها نسبتاً نادر است. بیشتر ببرهای آدم‌خوار، پیر یا ناتوان هستند و بنابراین قادر به تعقیب یا غلبه بر طعمه‌های بزرگ‌تر نیستند.
تکامل ببرها
گربه‌سانان مدرن برای اولین بار حدود 10.8 میلیون سال پیش ظاهر شدند. اجداد ببرها، به همراه اجداد جگوارها، پلنگ‌ها، شیرها، پلنگ‌های برفی و پلنگ‌های ابری، در مراحل اولیه تکامل خانواده گربه‌ها، از سایر شاخه‌های اجدادی گربه‌سانان جدا شدند و امروزه آنچه را که به عنوان دودمان پلنگیان (Panthera) شناخته می‌شود، تشکیل می‌دهند.
ببرها با پلنگ‌های برفی جد مشترکی داشتند که حدود 840,000 سال پیش می‌زیسته است.
