کلیسرات‌ها: دنیای شگفت‌انگیز عنکبوتیان، خرچنگ‌های نعل اسبی و ویژگی‌های کلیدی
کلیسرات‌ها (Chelicerata) گروهی از بندپایان هستند که شامل گونه‌های متنوعی مانند عنکبوت‌ها، عقرب‌ها، کنه‌ها، خرچنگ‌های نعل اسبی و عنکبوت‌های دریایی می‌شوند. این گروه با حدود 77,000 گونه زنده، یکی از متنوع‌ترین گروه‌های بندپایان است.
ویژگی‌های کلیدی کلیسرات‌ها:
- دارای شش جفت زائده (ضمائم) و دو بخش اصلی بدن
- فاقد آرواره (mandible) و شاخک (antennae)
- استفاده از کلیسرا (chelicerae) و پدیپالپ (pedipalps) به عنوان اجزای دهانی
کلیسرات‌ها گروهی باستانی هستند که حدود 500 میلیون سال پیش تکامل یافته‌اند. از جمله اولین اعضای این گروه می‌توان به عقرب‌های آبی غول‌پیکر اشاره کرد که بزرگترین بندپایان تاریخ به شمار می‌رفتند. نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده این عقرب‌های غول‌پیکر، خرچنگ‌های نعل اسبی هستند.
در حالی که کلیسرات‌های اولیه عمدتاً شکارچی بودند، کلیسرات‌های امروزی استراتژی‌های تغذیه‌ای متنوعی را اتخاذ کرده‌اند. آنها گیاهخوار، لاشخور، شکارچی، انگل و تجزیه‌کننده هستند.
بسیاری از کلیسرات‌ها مواد غذایی را به صورت مایع از بدن طعمه خود استخراج می‌کنند. عنکبوت‌ها و عقرب‌ها به دلیل باریک بودن روده خود قادر به خوردن غذای جامد نیستند و برای هضم غذا آنزیم‌های گوارشی را روی طعمه خود ترشح می‌کنند تا طعمه را به مایع تبدیل کرده و سپس آن را مصرف کنند.
اسکلت خارجی کلیسرات‌ها از جنس کیتین است و از آنها در برابر آسیب‌های فیزیکی، کم‌آبی و همچنین پشتیبانی ساختاری محافظت می‌کند. از آنجایی که این اسکلت سخت و غیرقابل انعطاف است، باید به صورت دوره‌ای پوست‌اندازی شود تا حیوان بتواند به رشد خود ادامه دهد. پس از پوست‌اندازی، یک اسکلت جدید توسط اپیدرم ترشح می‌شود. عضلات به اسکلت خارجی متصل شده و امکان کنترل حرکت مفاصل را فراهم می‌کنند.
ویژگی‌های برجسته کلیسرات‌ها
کلیسرات‌ها به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردشان از سایر بندپایان متمایز می‌شوند:
- شش جفت زائده: این بندپایان دارای شش جفت زائده هستند که شامل چهار جفت پا برای حرکت و دو جفت زائده دهانی به نام‌های کلیسرا و پدیپالپ می‌شوند.
- بدن دو قسمتی: بدن آنها از دو بخش اصلی تشکیل شده است.
- عدم وجود آرواره و شاخک: کلیسرات‌ها فاقد آرواره (mandible) و شاخک (antennae) هستند که این ویژگی آنها را از بسیاری از بندپایان دیگر متمایز می‌کند.
دسته‌بندی کلیسرات‌ها
کلیسرات‌ها در سلسله مراتب طبقه‌بندی زیر قرار می‌گیرند:
جانوران > بی‌مهرگان > بندپایان > کلیسرات‌ها
کلیسرات‌ها به گروه‌های اصلی زیر تقسیم می‌شوند:
- خرچنگ‌های نعل اسبی (Merostomata): این گروه با قدمت دیرینه، شامل پنج گونه زنده است که در آب‌های کم‌عمق اقیانوس در امتداد سواحل اقیانوس اطلس آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. خرچنگ‌های نعل اسبی دارای سپر پشتی (carapace) یکپارچه و غیر قطعه‌بندی شده و یک تلسون (telson) بلند و خار مانند هستند.
- عنکبوت‌های دریایی (Pycnogonida): حدود 1300 گونه از عنکبوت‌های دریایی امروزه وجود دارند. این بندپایان دریایی دارای چهار جفت پای بسیار نازک، شکم کوچک و سفالوتوراکس (cephalothorax) کشیده هستند و از مواد مغذی موجود در سایر بی‌مهرگان دریایی نرم‌تن تغذیه می‌کنند. عنکبوت‌های دریایی دارای خرطوم (proboscis) هستند که به آنها امکان می‌دهد غذا را از طعمه خود استخراج کنند.
- عنکبوتیان (Arachnida): این گروه متنوع شامل بیش از 80,000 گونه زنده (و تخمین زده می‌شود که بیش از 100,000 گونه وجود داشته باشد) مانند عنکبوت‌ها، عقرب‌ها، شلاق‌عقرب‌ها، کنه‌ها، هیره‌ها، شبه‌عقرب‌ها و دروگرها است. بیشتر عنکبوتیان از حشرات و سایر بی‌مهرگان کوچک تغذیه می‌کنند. عنکبوتیان با استفاده از کلیسرا و پدیپالپ‌های خود طعمه خود را از بین می‌برند.
