ابولا: هر آنچه باید درباره این ویروس مرگبار بدانید!

ابولا: ویروسی مرگبار و بیماری ناشی از آن

ابولا، ویروسی است که باعث بیماری ویروس ابولا (EVD) می‌شود. این بیماری، یک بیماری جدی است که باعث تب خونریزی‌دهنده ویروسی شده و در حدود ۹۰ درصد موارد، مرگبار است. ویروس ابولا به دیواره رگ‌های خونی آسیب رسانده و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند، که منجر به خونریزی داخلی و تهدید جدی برای زندگی می‌شود. شیوع این بیماری عمدتاً در مناطق گرمسیری مرکز و غرب آفریقا دیده شده است. ابولا معمولاً از طریق تماس نزدیک با مایعات بدن حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شود. سپس، انتقال بین انسان‌ها از طریق تماس با خون و سایر مایعات بدن صورت می‌گیرد. همچنین، از طریق تماس با مایعات آلوده در محیط نیز می‌تواند منتقل شود. علائم ابولا شامل تب، اسهال، بثورات پوستی، استفراغ، کم‌آبی بدن، اختلال در عملکرد کلیه و کبد و خونریزی داخلی است.

ساختار ویروس ابولا

ویروس ابولا یک ویروس RNA تک‌رشته‌ای منفی است که به خانواده فیلوویریده (Filoviridae) تعلق دارد. ویروس‌های ماربورگ نیز در همین خانواده جای می‌گیرند. ویژگی بارز این خانواده ویروسی، شکل میله‌ای یا رشته‌ای، طول متغیر و کپسید (capsid) پوشیده شده با غشا است. کپسید، یک پوشش پروتئینی است که ماده ژنتیکی ویروس را در بر می‌گیرد. در ویروس‌های فیلوویریده، کپسید علاوه بر این، توسط یک غشای لیپیدی حاوی اجزای سلولی میزبان و خود ویروس احاطه شده است. این غشا به ویروس در فرایند آلوده کردن میزبان کمک می‌کند. ویروس‌های ابولا می‌توانند نسبتاً بزرگ باشند، به طوری که طول آن‌ها تا ۱۴۰۰۰ نانومتر و قطرشان به ۸۰ نانومتر می‌رسد و اغلب شکلی شبیه به حرف U دارند.

نحوه آلوده‌سازی سلول توسط ویروس ابولا

مکانیزم دقیق آلوده‌سازی سلول توسط ویروس ابولا هنوز به طور کامل شناخته نشده است. مانند سایر ویروس‌ها، ابولا فاقد ابزارهای لازم برای تکثیر است و برای این منظور باید از ریبوزوم‌ها و سایر ماشین‌آلات سلولی استفاده کند. تصور می‌شود که تکثیر ویروس ابولا در سیتوپلاسم سلول میزبان رخ می‌دهد. پس از ورود به سلول، ویروس از آنزیمی به نام RNA پلیمراز برای رونویسی RNA ویروسی خود استفاده می‌کند. RNA رونویسی شده، مشابه RNA پیام‌رسان (mRNA) است که در طی رونویسی طبیعی DNA سلولی تولید می‌شود. سپس ریبوزوم‌های سلول، پیام RNA رونویسی شده را ترجمه کرده و پروتئین‌های ویروسی را تولید می‌کنند. ژنوم ویروسی به سلول دستور می‌دهد تا اجزای ویروسی جدید، RNA و آنزیم‌ها را تولید کند. این اجزای ویروسی به غشای سلولی منتقل شده و در آنجا به ذرات ویروس ابولا جدید مونتاژ می‌شوند. ویروس‌ها از طریق فرایندی به نام جوانه‌زنی از سلول میزبان آزاد می‌شوند. در این فرایند، ویروس از اجزای غشای سلولی میزبان برای ایجاد پوشش غشایی خود استفاده می‌کند. این پوشش، ویروس را در بر می‌گیرد و در نهایت از غشای سلولی جدا می‌شود. با خروج تعداد بیشتری ویروس از طریق جوانه‌زنی، اجزای غشای سلولی به تدریج مصرف شده و سلول از بین می‌رود. در انسان، ابولا عمدتاً بافت پوششی داخلی مویرگ‌ها و انواع مختلف گلبول‌های سفید خون را آلوده می‌کند.

مهار پاسخ ایمنی توسط ویروس ابولا

مطالعات نشان می‌دهند که ویروس ابولا قادر است به طور افسارگسیخته تکثیر شود، زیرا سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند. ابولا پروتئینی به نام پروتئین ویروسی ابولا ۲۴ (VP24) تولید می‌کند که پروتئین‌های پیام‌رسان سلولی به نام اینترفرون‌ها را مسدود می‌کند. اینترفرون‌ها به سیستم ایمنی سیگنال می‌دهند تا واکنش خود را به عفونت‌های ویروسی افزایش دهد. با مسدود شدن این مسیر سیگنال‌دهی حیاتی، سلول‌ها دفاع کمی در برابر ویروس خواهند داشت. تولید انبوه ویروس‌ها، پاسخ‌های ایمنی دیگری را تحریک می‌کند که تأثیرات منفی بر اندام‌ها گذاشته و باعث بروز برخی از علائم شدید مشاهده شده در بیماری ویروس ابولا می‌شود. تاکتیک دیگری که ویروس برای فرار از شناسایی به کار می‌برد، پنهان کردن RNA دو رشته‌ای خود است که در طول رونویسی RNA ویروسی سنتز می‌شود. وجود RNA دو رشته‌ای، سیستم ایمنی را برای حمله به سلول‌های آلوده هوشیار می‌کند. ویروس ابولا پروتئینی به نام پروتئین ویروسی ابولا ۳۵ (VP35) تولید می‌کند که از شناسایی RNA دو رشته‌ای توسط سیستم ایمنی جلوگیری کرده و پاسخ ایمنی را خنثی می‌کند. درک چگونگی سرکوب سیستم ایمنی توسط ابولا، کلید توسعه‌ی درمان‌ها یا واکسن‌های مؤثر در آینده است.

درمان‌های ابولا

در گذشته، شیوع ابولا توجه زیادی را به خود جلب کرده بود، زیرا هیچ درمان، واکسن یا داروی قطعی برای این بیماری وجود نداشت. اما در سال ۲۰۱۸، شیوع ابولا در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو رخ داد. دانشمندان از چهار روش درمانی آزمایشی برای درمان بیمارانی که ابتلای آن‌ها به ابولا تأیید شده بود، استفاده کردند. دو روش درمانی به نام‌های رِگِنِرون (REGN-EB3) و mAb114 نسبت به دو روش دیگر موفق‌تر بودند و میزان بقا در این دو روش بسیار بالاتر بود. هر دوی این داروها، داروهای ضد ویروسی هستند و در حال حاضر برای درمان بیماران مبتلا به ابولا استفاده می‌شوند. این داروها با جلوگیری از تکثیر ویروس ابولا عمل می‌کنند. تحقیقات برای توسعه درمان‌های مؤثرتر و داروی قطعی برای بیماری ویروس ابولا ادامه دارد.

نکات کلیدی

• بیماری ویروس ابولا در حدود ۹۰ درصد موارد، منجر به مرگ می‌شود.
• ویروس ابولا، یک ویروس RNA تک‌رشته‌ای منفی است.
• مکانیسم دقیق آلوده‌سازی سلول توسط ویروس ابولا ناشناخته است، اما فرضیه بر این است که تکثیر ویروس در سیتوپلاسم سلول آلوده رخ می‌دهد.
• درمان‌های جدید متعددی برای بیماری ویروس ابولا در حال توسعه هستند که نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهند.