نزدیک‌ترین ستارگان به زمین: سفری کیهانی به همسایگی منظومه شمسی
منظومه شمسی ما، خانه‌ی خورشید و سیاراتش، در گوشه‌ای نسبتاً خلوت از کهکشان راه شیری قرار دارد. در فاصله‌ی کمتر از پنج سال نوری، تنها سه ستاره‌ی دیگر وجود دارند که همسایه‌ی ما محسوب می‌شوند. اما اگر کمی دایره‌ی "نزدیکی" را وسیع‌تر کنیم، متوجه می‌شویم که ستارگان بیشتری از آنچه تصور می‌کردیم در نزدیکی خورشید قرار دارند. شاید منطقه‌ی ما در حاشیه‌ی کهکشان راه شیری واقع شده باشد، اما این به معنای تنهایی ما در کیهان نیست.
در این مقاله، به بررسی نزدیک‌ترین ستارگان به زمین می‌پردازیم و با ویژگی‌های منحصر به فرد هر یک از آن‌ها آشنا می‌شویم. سفری هیجان‌انگیز به اعماق فضا در انتظار شماست!
خورشید: نزدیک‌ترین ستاره به زمین
نزدیک‌ترین ستاره به ما کدام است؟ پاسخ واضح است: خورشید، ستاره‌ی مرکزی منظومه‌ی شمسی ما. خورشید یک ستاره‌ی دوست‌داشتنی و حیاتی است که توسط ستاره‌شناسان به عنوان یک ستاره‌ی کوتوله زرد شناخته می‌شود. این ستاره حدود پنج میلیارد سال قدمت دارد و نور و گرمای آن زندگی را بر روی زمین ممکن ساخته است. خورشید در فاصله‌ی تقریبی 8.5 دقیقه نوری از زمین قرار دارد که معادل 149 میلیون کیلومتر است. بدون خورشید، حیات بر روی سیاره‌ی ما وجود نخواهد داشت.
آلفا قنطورس: منظومه‌ای سه‌گانه در همسایگی ما
در همسایگی کیهانی ما، منظومه‌ی آلفا قنطورس قرار دارد. این منظومه، نزدیک‌ترین مجموعه ستاره‌ای به ماست، اگرچه نور آن بیش از چهار سال طول می‌کشد تا به زمین برسد. آلفا قنطورس در واقع یک سیستم سه‌گانه است که شامل سه ستاره است که به طور پیچیده‌ای به دور یکدیگر می‌چرخند. دو ستاره‌ی اصلی این منظومه، آلفا قنطورس A و آلفا قنطورس B، در فاصله‌ی حدود 4.37 سال نوری از زمین قرار دارند. ستاره‌ی سوم، پروکسیما قنطورس (که گاهی آلفا قنطورس C نیز نامیده می‌شود)، از نظر گرانشی با این دو ستاره مرتبط است و در فاصله‌ی 4.24 سال نوری، کمی به زمین نزدیک‌تر است.
اگر بخواهیم یک ماهواره‌ی بادبانی نوری را به این منظومه بفرستیم، احتمالاً ابتدا به پروکسیما قنطورس خواهد رسید. نکته‌ی جالب اینجاست که به نظر می‌رسد پروکسیما قنطورس یک سیاره‌ی سنگی نیز دارد!
آیا بادبان‌های نوری امکان‌پذیر هستند؟ بله، و آن‌ها به زودی می‌توانند به یک واقعیت در اکتشافات فضایی تبدیل شوند.
ستاره‌ی برنارد: کوتوله‌ای سرخ در جستجوی سیاره
نزدیک‌ترین ستاره‌ی بعدی به ما، یک کوتوله‌ی سرخ کم‌نور به نام ستاره‌ی برنارد است که در فاصله‌ی حدود 5.96 سال نوری از زمین قرار دارد. این ستاره به نام ستاره‌شناس آمریکایی، ای.ای. برنارد، نام‌گذاری شده است. زمانی امید می‌رفت که سیاراتی به دور این ستاره در گردش باشند و ستاره‌شناسان تلاش‌های زیادی برای یافتن آن‌ها انجام دادند. متاسفانه، به نظر می‌رسد که ستاره‌ی برنارد هیچ سیاره‌ای ندارد. البته، ستاره‌شناسان به جستجوی خود ادامه خواهند داد، اما به نظر نمی‌رسد احتمال وجود همسایگان سیاره‌ای در اطراف این ستاره زیاد باشد. ستاره‌ی برنارد در جهت صورت فلکی مارافسای قرار دارد.
ولف 359: نبردی حماسی در اعماق فضا
یک نکته جالب در مورد این ستاره وجود دارد: ولف 359 محل وقوع یک نبرد حماسی در مجموعه‌ی تلویزیونی "پیشتازان فضا: نسل بعدی" بود. در این نبرد، نژاد سایبورگ-انسانی بورگ و فدراسیون برای کنترل کهکشان با یکدیگر جنگیدند. اکثر طرفداران پیشتازان فضا نام این ستاره و معنای آن را در دنیای پیشتازان می‌دانند.
در واقعیت، ولف 359 تنها 7.78 سال نوری از زمین فاصله دارد. این ستاره برای ناظران بسیار کم نور به نظر می‌رسد. در حقیقت، برای دیدن آن، باید از تلسکوپ استفاده کرد. ولف 359 با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست، زیرا یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ کم نور است. این ستاره در جهت صورت فلکی اسد قرار دارد.
لِلالاند ۲۱۱۸۵: کوتوله‌ای سرخ با سیاراتی پنهان؟
لِلالاند ۲۱۱۸۵، واقع در صورت فلکی دب اکبر (خرس بزرگ)، یک کوتوله سرخ کم نور است که مانند بسیاری از ستارگان این فهرست، آنقدر کم نور است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود. با این حال، این موضوع مانع از مطالعه‌ی آن توسط ستاره‌شناسان نشده است. دلیل این امر این است که احتمالاً سیاراتی به دور آن در گردش هستند. درک سیستم سیاره‌ای آن می‌تواند سرنخ‌های بیشتری در مورد چگونگی شکل‌گیری و تکامل چنین جهان‌هایی در اطراف ستارگان قدیمی‌تر ارائه دهد. این ستاره به نام ستاره‌شناس فرانسوی قرن نوزدهم، ژوزف ژروم لفرانسوا د لِلاند، نام‌گذاری شده است.
با وجود نزدیکی آن در فاصله‌ی 8.29 سال نوری، بعید است که انسان‌ها به زودی به لِلالاند ۲۱۱۸۵ سفر کنند. با این حال، ستاره‌شناسان به بررسی جهان‌های احتمالی و قابلیت سکونت آن‌ها برای زندگی ادامه خواهند داد.
شباهنگ: درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شب
تقریباً همه با شباهنگ آشنا هستند. این ستاره درخشان‌ترین ستاره در آسمان شب ما است و در مقاطعی از تاریخ، توسط مصریان به عنوان نویدبخش کاشت و توسط سایر تمدن‌ها به عنوان پیش‌بینی‌کننده‌ی تغییرات فصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
شباهنگ در واقع یک سیستم ستاره‌ای دوتایی است که شامل شباهنگ A و شباهنگ B است و در فاصله‌ی 8.58 سال نوری از زمین در صورت فلکی سگ بزرگ قرار دارد. این ستاره بیشتر با نام "ستاره‌ی سگ" شناخته می‌شود. شباهنگ B یک کوتوله سفید است، یک جرم آسمانی که پس از پایان عمر خورشید ما، از آن به جا خواهد ماند.
لویْتِن ۷۲۶-۸: یک سیستم دوتایی متغیر
این سیستم ستاره‌ای دوتایی که در صورت فلکی قیطس واقع شده است، 8.73 سال نوری از زمین فاصله دارد. این سیستم که با نام گلیز ۶۵ نیز شناخته می‌شود، یک سیستم ستاره‌ای دوتایی است. یکی از اعضای این سیستم، یک ستاره شراره‌ای است و روشنایی آن در طول زمان تغییر می‌کند. این ستاره به نام ویلم یاکوب لویْتِن، کسی که به تعیین حرکت خاص آن کمک کرد، نام‌گذاری شده است.
راس ۱۵۴: کوتوله‌ی سرخی فعال و شراره‌دار
راس ۱۵۴ که در فاصله‌ی 9.68 سال نوری از زمین قرار دارد، به عنوان یک ستاره شراره‌دار فعال در بین ستاره‌شناسان شناخته شده است. این ستاره به طور منظم در عرض چند دقیقه، درخشندگی سطح خود را به میزان یک مرتبه بزرگی افزایش می‌دهد و سپس به سرعت در یک مدت کوتاه کم‌نور می‌شود.
این ستاره که در صورت فلکی قوس واقع شده است، در واقع همسایه‌ی نزدیک ستاره‌ی برنارد است. ستاره‌شناس آمریکایی، فرانک المور راس، برای اولین بار آن را در سال 1925 به عنوان بخشی از جستجوی خود برای ستارگان متغیر فهرست کرد.
راس ۲۴۸: ستاره‌ای که به سوی ما می‌آید
راس ۲۴۸ حدود 10.3 سال نوری از زمین در صورت فلکی آندرومدا فاصله دارد. این ستاره نیز توسط فرانک المور راس فهرست‌بندی شده است. این ستاره در واقع با چنان سرعتی در فضا حرکت می‌کند که در حدود 36000 سال آینده، عنوان نزدیک‌ترین ستاره به زمین (به غیر از خورشید ما) را برای حدود 9000 سال به خود اختصاص خواهد داد. تماشای آن در آن زمان جالب خواهد بود.
از آنجایی که راس ۲۴۸ یک کوتوله سرخ کم نور است، دانشمندان به تکامل و مرگ نهایی آن علاقه زیادی دارند. کاوشگر وویجر 2 در حدود 40000 سال دیگر، از فاصله‌ی 1.7 سال نوری از این ستاره عبور خواهد کرد. با این حال، این کاوشگر احتمالاً در هنگام عبور خاموش و غیرفعال خواهد بود.
اپسیلون اریدانی: خانه‌ی سیارات و تخیلات علمی
این ستاره که در صورت فلکی نهر (Eridanus) واقع شده است، در فاصله‌ی 10.52 سال نوری از زمین قرار دارد. اپسیلون اریدانی نزدیک‌ترین ستاره‌ای است که سیارات به دور آن در گردش هستند و همچنین سومین ستاره‌ی نزدیک است که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است.
اپسیلون اریدانی دارای یک دیسک غباری در اطراف خود است و به نظر می‌رسد که دارای یک سیستم سیاره‌ای است. برخی از این جهان‌ها ممکن است در منطقه‌ی قابل سکونت آن وجود داشته باشند، منطقه‌ای که به آب مایع اجازه می‌دهد آزادانه بر روی سطح سیارات جریان یابد.
این ستاره همچنین جایگاه جالبی در داستان‌های علمی تخیلی دارد. در "پیشتازان فضا"، پیشنهاد شد که این سیستم، محل سیاره‌ی اسپاک، وولکان، است. این ستاره همچنین در مجموعه‌ی "بابیلون 5" نیز نقش داشت و در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی مختلف، از جمله "نظریه بیگ بنگ" ظاهر شده است.
- نجوم
- علم
