ماه قمری نجومی در برابر ماه قمری هلالی: کدامیک دقیق‌تر است؟
آیا می‌دانستید کلمات "ماه" و "moon" ریشه مشترکی دارند؟ تقویم‌های میلادی (ژولیانی و گرگوری) با دوازده ماه و بازه زمانی 28 تا 31 روز، تا حد زیادی بر اساس چرخه ماه یا همان ماه‌های قمری شکل گرفته‌اند. ماه‌های قمری هنوز هم در بسیاری از فرهنگ‌ها و توسط ستاره‌شناسان و دانشمندان مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما نکته جالب اینجاست که تعریف دقیق "ماه" بر اساس ماه، راه‌های متعددی دارد.
نکات کلیدی- تقویم‌های مختلف، همگی ماه‌هایی بر پایه چرخه ماه دارند، اما تعریف این چرخه می‌تواند متفاوت باشد.
- ماه قمری هلالی (Synodic): بر اساس فازهای قابل مشاهده ماه تعریف می‌شود. طول یک ماه قمری هلالی بین 29.18 تا 29.93 روز متغیر است.
- ماه قمری نجومی (Sidereal): بر اساس مدار ماه نسبت به ستارگان تعریف می‌شود. طول یک ماه قمری نجومی دقیقاً 27.321 روز است.
- انواع دیگر ماه‌های قمری شامل ماه قمری آنومالیستیک (Anomalistic)، ماه قمری دراکونیک (Draconic) و ماه قمری گرمسیری (Tropical) هستند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
ماه قمری هلالی (Synodic)
وقتی صحبت از "ماه قمری" می‌شود، معمولاً منظور همان ماه قمری هلالی است. این نوع ماه، بر اساس فازهای قابل مشاهده ماه تعریف می‌شود. به عبارت دیگر، ماه قمری هلالی، بازه زمانی بین دو "تَرازی" (syzygy) است؛ یعنی فاصله زمانی بین دو ماه کامل متوالی یا دو ماه نو متوالی. اینکه مبنای این نوع ماه، ماه کامل باشد یا ماه نو، بسته به فرهنگ‌های مختلف، متغیر است.
فاز ماه به ظاهر آن بستگی دارد و ظاهر ماه نیز، ارتباط مستقیمی با موقعیت آن نسبت به خورشید، از دید ناظر زمینی دارد. از آنجایی که مدار ماه به دور زمین، بیضی است و نه دایره کامل، طول ماه قمری هلالی متغیر است و بین 29.18 تا 29.93 روز در نوسان است. میانگین این بازه زمانی، 29 روز و 12 ساعت و 44 دقیقه و 2.8 ثانیه است. از ماه قمری هلالی برای محاسبه خسوف و کسوف استفاده می‌شود؛ چرا که این پدیده‌ها مستقیماً به موقعیت ماه، زمین و خورشید نسبت به یکدیگر مرتبط هستند.
ماه قمری نجومی (Sidereal)
ماه قمری نجومی بر اساس مدار ماه نسبت به کره آسمانی تعریف می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، این ماه، مدت زمانی است که ماه طول می‌کشد تا به همان موقعیت قبلی خود نسبت به ستارگان ثابت بازگردد. طول ماه قمری نجومی برابر است با 27.321 روز یا 27 روز، 7 ساعت، 43 دقیقه و 11.5 ثانیه.
با استفاده از این نوع ماه قمری، می‌توان آسمان را به 27 یا 28 "منزل قمری" تقسیم کرد که هر کدام شامل مجموعه‌ای از ستارگان یا صورت‌های فلکی خاص هستند. ماه قمری نجومی در کشورهایی مانند چین، هند و خاورمیانه کاربرد دارد و در محاسبات تقویمی و نجومی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگرچه ماه‌های قمری هلالی (Synodic) و نجومی (Sidereal) رایج‌ترین انواع ماه‌های قمری هستند، اما روش‌های دیگری نیز برای تعریف ماه قمری وجود دارند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
ماه قمری گرمسیری (Tropical)
ماه قمری گرمسیری بر اساس اعتدال بهاری تعریف می‌شود. به دلیل حرکت تقدیمی زمین (precession)، ماه برای بازگشت به طول دایرةالبروجی صفر، اندکی زمان کمتری نیاز دارد نسبت به اینکه بخواهد به همان نقطه قبلی نسبت به کره آسمانی بازگردد. به همین دلیل، طول ماه قمری گرمسیری برابر است با 27.321 روز (27 روز، 7 ساعت، 43 دقیقه و 4.7 ثانیه).
ماه قمری دراکونیک (Draconic)
ماه قمری دراکونیک که با نام‌های ماه دراکونیتی یا ماه گرهی نیز شناخته می‌شود، نام خود را از اژدهای افسانه‌ای گرفته است. این اژدها، طبق افسانه‌ها، در گره‌هایی زندگی می‌کند که در آن صفحه مداری ماه، صفحه دایرةالبروج (مسیر ظاهری خورشید در آسمان) را قطع می‌کند. در باورهای کهن، این اژدها هنگام خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی، خورشید یا ماه را می‌بلعد؛ پدیده‌هایی که زمانی رخ می‌دهند که ماه نزدیک به یکی از این گره‌ها باشد.
ماه قمری دراکونیک، میانگین بازه زمانی بین عبورهای متوالی ماه از یک گره یکسان است. از آنجایی که صفحه مداری ماه به تدریج به سمت غرب می‌چرخد، گره‌ها نیز به آرامی حول زمین می‌چرخند. طول ماه قمری دراکونیک از ماه قمری نجومی (Sidereal) کوتاه‌تر است و میانگین آن برابر است با 27.212 روز (27 روز، 5 ساعت، 5 دقیقه و 35.8 ثانیه).
ماه قمری آنومالیستیک (Anomalistic)
هم جهت‌گیری ماه در مدارش و هم شکل خود مدار آن به طور مداوم در حال تغییر هستند. این تغییرات باعث می‌شوند که قطر ظاهری ماه نیز تغییر کند؛ به طوری که این تغییرات به طور عمده به نزدیکی یا دوری ماه از نقاط حضیض (Perigee) و اوج (Apogee) مدارش بستگی دارد.
ماه برای بازگشت به یک نقطه حضیض یا اوج یکسان، به زمان بیشتری نیاز دارد، زیرا در این مدت، یک دور کامل به جلو حرکت کرده است. این موضوع، تعریف‌کننده ماه قمری آنومالیستیک است. طول این ماه به طور متوسط 27.554 روز است. از ماه قمری آنومالیستیک به همراه ماه قمری هلالی (Synodic) برای پیش‌بینی اینکه آیا یک خورشیدگرفتگی، کامل خواهد بود یا حلقوی، استفاده می‌شود. همچنین، از این ماه می‌توان برای پیش‌بینی اندازه ظاهری ماه کامل نیز بهره برد.
مقایسه طول انواع ماه‌های قمری (بر حسب روز)
در اینجا یک مقایسه سریع از میانگین طول انواع مختلف ماه‌های قمری ارائه شده است. در این جدول، یک "روز" برابر با 86,400 ثانیه تعریف شده است. توجه داشته باشید که تعریف "روز" نیز مانند تعریف ماه‌های قمری، می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود.
- نجوم
- علم
