خوشه پروین: جواهری درخشان در آسمان شب | اسرار هفت خواهران
آیا تا به حال به آسمان شب خیره شده‌اید و مجموعه‌ای از ستارگان درخشان را دیده‌اید که مانند جواهری می‌درخشند؟ این خوشه ستاره‌ای زیبا، خوشه‌ی پروین (Pleiades) نام دارد، یکی از مشهورترین و زیباترین اجرام آسمانی که از دیرباز توجه انسان‌ها را به خود جلب کرده است. خوشه‌ی پروین که گاهی با نام "هفت خواهران" نیز شناخته می‌شود، از اواخر آبان تا اسفند ماه به بهترین شکل در آسمان شب قابل مشاهده است و در آبان ماه، از غروب تا طلوع خورشید در آسمان خودنمایی می‌کند.
خوشه پروین نه تنها توسط منجمان آماتور با تلسکوپ‌های کوچک، بلکه توسط منجمان حرفه‌ای با تلسکوپ فضایی هابل نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. این خوشه ستاره‌ای در فرهنگ‌ها و ادیان مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. نام‌های گوناگونی به آن داده شده و تصاویر آن بر روی لباس‌ها، ظروف سفالی و آثار هنری نقش بسته‌اند. نامی که امروزه برای این ستارگان استفاده می‌کنیم، از یونان باستان گرفته شده است. یونانیان باستان، خوشه‌ی پروین را به عنوان گروهی از زنان همراه با الهه آرتمیس می‌دانستند. هفت ستاره درخشان این خوشه به نام این زنان نامگذاری شده‌اند: مایا، الکترا، تایگته، آلسیون، سلائنو، استروپ و مروپه.
خوشه پروین و منجمان
خوشه پروین یک خوشه ستاره‌ای باز است که در فاصله حدود 400 سال نوری از ما، در راستای صورت فلکی ثور (گاو) قرار دارد. با چشم غیرمسلح می‌توان شش ستاره درخشان آن را به راحتی مشاهده کرد و افرادی با دید بسیار قوی و آسمانی تاریک، می‌توانند حداقل هفت ستاره را در آن تشخیص دهند. در واقعیت، خوشه پروین بیش از هزار ستاره دارد که در 150 میلیون سال گذشته شکل گرفته‌اند. این امر آن‌ها را در مقایسه با خورشید (که حدود 4.5 میلیارد سال عمر دارد) نسبتاً جوان می‌کند.
جالب اینجاست که این خوشه شامل تعداد زیادی کوتوله قهوه‌ای نیز هست: اجسامی که برای سیاره بودن بیش از حد داغ و برای ستاره بودن بیش از حد سرد هستند. از آنجایی که این اجرام در نور مرئی خیلی درخشان نیستند، منجمان برای مطالعه آن‌ها به ابزارهای حساس به فروسرخ روی می‌آورند. یافته‌های آن‌ها به تعیین سن همسایگان درخشان‌تر خوشه و درک چگونگی مصرف مواد موجود در یک ابر در فرآیند شکل‌گیری ستاره کمک می‌کند.
ستارگان این خوشه داغ و آبی هستند و منجمان آن‌ها را به عنوان ستارگان نوع B طبقه‌بندی می‌کنند. در حال حاضر، هسته خوشه فضایی به وسعت حدود 8 سال نوری را اشغال می‌کند. این ستارگان از نظر گرانشی به یکدیگر متصل نیستند و به همین دلیل، حدود 250 میلیون سال دیگر، شروع به دور شدن از یکدیگر خواهند کرد و هر ستاره به طور مستقل در کهکشان حرکت خواهد کرد.
احتمالاً زادگاه ستاره‌ای آن‌ها تا حد زیادی شبیه به سحابی جبار (Orion Nebula) بوده است، جایی که ستارگان جوان و داغ در منطقه‌ای از فضا در حدود 1500 سال نوری از ما در حال شکل‌گیری هستند. در نهایت، با حرکت خوشه در کهکشان راه شیری، این ستارگان از هم جدا شده و به عنوان یک "انجمن متحرک" یا "خوشه متحرک" شناخته خواهند شد.
به نظر می‌رسد که خوشه پروین در حال عبور از یک ابر گاز و غبار است که منجمان زمانی فکر می‌کردند بخشی از ابر زادگاه آن‌ها است. مشخص شده است که این سحابی (که گاهی سحابی مایا نامیده می‌شود) هیچ ارتباطی با ستارگان ندارد. با این حال، منظره زیبایی را ایجاد می‌کند. به راحتی می‌توانید آن را در آسمان شب تشخیص دهید و از طریق دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ کوچک، منظره‌ای تماشایی را خواهید دید!
- نجوم
