همه چیز درباره پلیکان ها: حقایق جالب، زیستگاه، رفتار و رژیم غذایی
پلیکان ها، پرندگانی آبزی و گوشت‌خوار هستند که از ماهی‌های زنده تغذیه می‌کنند. این پرندگان جذاب، با نام علمی Pelecanus، در مناطق ساحلی، دریاچه‌ها و رودخانه‌های داخلی یافت می‌شوند. در حال حاضر، هشت گونه زنده از پلیکان ها در جهان وجود دارد. در ایالات متحده، گونه‌های رایج شامل پلیکان قهوه‌ای (Pelecanus occidentalis) و پلیکان سفید بزرگ (P. anocratalus) هستند.
پلیکان ها متعلق به راستهٔ پلیکان‌سانان (Pelecaniformes) هستند، گروهی از پرندگان که شامل بوبی‌های پا آبی، مرغ‌های استوایی، باکلان‌ها، غازهای سولا و ناوچهٔ بزرگ نیز می‌شوند. پلیکان ها و بستگانشان دارای پاهای پرده‌دار هستند و به خوبی برای گرفتن ماهی سازگار شده‌اند. بسیاری از گونه‌ها برای گرفتن طعمه خود، شیرجه می‌زنند یا در زیر آب شنا می‌کنند.
اطلاعات کلیدی درباره پلیکان ها
- نام علمی: Pelecanus erythrorhynchos, P. occidentalis, P. thagus, P. onocrotalu, P. conspicullatus, P. rufescens, P. crispus, P. philippensis
- نام‌های رایج: پلیکان سفید آمریکایی، پلیکان قهوه‌ای، پلیکان پروئی، پلیکان سفید بزرگ، پلیکان استرالیایی، پلیکان پشت صورتی، پلیکان دالماسی و پلیکان نوک‌خالدار
- گروه جانوری: پرنده
- اندازه: طول: ۱.۳ تا ۱.۹ متر؛ طول بال‌ها: ۲ تا ۳.۴ متر
- وزن: ۳.۶ تا ۱۱.۸ کیلوگرم
- طول عمر: ۱۵ تا ۲۵ سال در طبیعت
- رژیم غذایی: گوشت‌خوار
- زیستگاه: در تمام قاره‌ها به جز قطب جنوب، در نزدیکی خطوط ساحلی یا آبراه‌های بزرگ داخلی یافت می‌شوند.
- جمعیت: تخمین‌ها فقط برای دو گونه در معرض خطر نزدیک موجود است: نوک‌خالدار (۸۷۰۰–۱۲۰۰۰) و دالماسی (۱۱۴۰۰–۱۳۴۰۰)
- وضعیت حفاظتی: پلیکان های دالماسی، نوک‌خالدار و پروئی در رده نزدیک به تهدید قرار دارند. سایر گونه‌ها کمترین نگرانی را دارند.
ویژگی‌های ظاهری پلیکان ها: کیسه گلویی، بال‌های بزرگ و پاهای پرده‌دار
پلیکان ها با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به راحتی قابل شناسایی هستند. پاهای پرده‌دار با چهار انگشت که توسط پرده به هم متصل شده‌اند (که به آن "پای Totipalmate" می‌گویند)، به آنها در شنا و حرکت در آب کمک می‌کند.
یکی از بارزترین ویژگی‌های پلیکان ها، نوک بزرگ و کیسه گلویی (gular pouch) قابل مشاهده آنها است. این کیسه گلویی برای گرفتن ماهی و تخلیه آب از آن استفاده می‌شود. همچنین، پلیکان ها از کیسه گلویی خود برای نمایش‌های جفت‌گیری و تنظیم دمای بدن نیز بهره می‌برند.
پلیکان ها دارای بال‌های بسیار بزرگی هستند (طول بال برخی از گونه‌ها بیش از ۳.۳ متر است) که به آنها امکان پرواز ماهرانه در آسمان و شناور ماندن بر روی آب را می‌دهد. این پرندگان، در هوا و روی آب، استاد هستند.
زیستگاه و پراکندگی پلیکان ها: از کانادا تا پرو
پلیکان ها، به جز قاره قطب جنوب، در تمام قاره‌های جهان یافت می‌شوند. تحقیقات DNA نشان داده است که پلیکان ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
- دنیای قدیم: پلیکان های نوک‌خالدار، پشت صورتی و استرالیایی
- دنیای جدید: پلیکان های قهوه‌ای، سفید آمریکایی و پروئی
- پلیکان سفید بزرگ
پلیکان سفید آمریکایی بیشتر در مناطق داخلی کانادا یافت می‌شود. پلیکان قهوه‌ای در امتداد سواحل غربی و سواحل فلوریدا در ایالات متحده و شمال آمریکای جنوبی زندگی می‌کند. پلیکان پروئی نیز به سواحل اقیانوس آرام در پرو و شیلی محدود شده است.
پلیکان ها، ماهی‌خوارانی هستند که در نزدیکی رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، دلتاها و خورها زندگی می‌کنند. برخی از آنها به مناطق ساحلی محدود می‌شوند، در حالی که برخی دیگر در نزدیکی دریاچه‌های بزرگ داخلی پراکنده هستند.
رژیم غذایی و رفتار پلیکان ها: شکار گروهی و زندگی اجتماعی
تمام پلیکان ها ماهی می‌خورند و به صورت انفرادی یا گروهی به شکار می‌پردازند. آنها ماهی‌ها را با منقار خود جمع می‌کنند و قبل از بلعیدن طعمه، آب را از کیسه گلویی خود خارج می‌کنند. در این لحظه، مرغ‌های دریایی و پرستوهای دریایی سعی می‌کنند ماهی را از منقار آنها بدزدند. پلیکان ها همچنین می‌توانند با سرعت زیادی به داخل آب شیرجه بزنند تا طعمه خود را شکار کنند.
برخی از پلیکان ها مسافت‌های طولانی را مهاجرت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر بیشتر ساکن هستند. پلیکان ها موجوداتی اجتماعی هستند که در کلنی‌ها لانه می‌سازند، گاهی اوقات به تعداد هزاران جفت. بزرگترین گونه‌ها (پلیکان سفید بزرگ، سفید آمریکایی، استرالیایی و دالماسی) لانه خود را روی زمین می‌سازند، در حالی که گونه‌های کوچکتر در درختان، بوته‌ها یا لبه پرتگاه‌ها لانه می‌کنند. لانه‌ها از نظر اندازه و پیچیدگی متفاوت هستند.
تولید مثل و فرزندآوری در پلیکان ها: از تخم‌گذاری تا بلوغ
زمان‌بندی تولید مثل در پلیکان ها بسته به گونه متفاوت است. تولید مثل ممکن است سالانه یا هر دو سال یک بار اتفاق بیفتد. برخی از گونه‌ها در فصول خاصی تولید مثل می‌کنند، در حالی که برخی دیگر در تمام طول سال تولید مثل دارند. رنگ تخم‌ها نیز بسته به گونه متفاوت است و می‌تواند از سفید گچی تا مایل به قرمز، سبز کم‌رنگ یا آبی متغیر باشد.
پلیکان های ماده تخم‌ها را در دسته‌هایی با تعداد متغیر (از یک تا شش عدد) می‌گذارند و تخم‌ها بین ۲۴ تا ۵۷ روز توسط والدین (هر دو) نگهداری می‌شوند.
هر دو والد در تغذیه و مراقبت از جوجه‌ها نقش دارند و به آنها ماهی‌های بازگردانده شده را می‌دهند. بسیاری از گونه‌ها مراقبتی پس از پرواز دارند که می‌تواند تا ۱۸ ماه طول بکشد. پلیکان ها بین سه تا پنج سال طول می‌کشد تا به بلوغ جنسی برسند.
وضعیت بقا: پلیکان ها در چه وضعیتی قرار دارند؟
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) بیشتر گونه‌های پلیکان را در رده "کمترین نگرانی" طبقه‌بندی می‌کند. با این حال، تخمین جمعیت برای دو گونه نزدیک به تهدید در دسترس است: در سال ۲۰۱۸، جمعیت پلیکان نوک‌خالدار بین ۸۷۰۰ تا ۱۲۰۰۰ و جمعیت پلیکان دالماسی بین ۱۱۴۰۰ تا ۱۳۴۰۰ فرد تخمین زده شد.
در حال حاضر، جمعیت پلیکان های سفید آمریکایی و پروئی در حال افزایش است، در حالی که جمعیت پلیکان های نوک‌خالدار و دالماسی در حال کاهش است. جمعیت پلیکان های استرالیایی و پشت صورتی نیز پایدار گزارش شده است. جمعیت پلیکان سفید بزرگ اخیراً شمارش نشده است.
اگرچه پلیکان های قهوه‌ای در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به دلیل آفت‌کش‌هایی که وارد زنجیره غذایی آنها شده بود، در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار گرفتند، اما جمعیت آنها بهبود یافته و دیگر در معرض خطر محسوب نمی‌شوند.
تاریخچه تکاملی: ریشه‌های پلیکان ها
هشت گونه پلیکان زنده امروزی متعلق به راسته پلیکان‌سانان (Pelecaniformes) هستند. اعضای این راسته شامل پلیکان ها، مرغ‌های استوایی، بوبی‌ها، دارتِرها، غازهای سولا، باکلان‌ها و ناوچه‌مرغ‌ها می‌شوند. در راسته پلیکان‌سانان شش تیره و حدود ۶۵ گونه وجود دارد.
نخستین پلیکان‌سانان در اواخر دوره کرتاسه ظاهر شدند. در مورد اینکه آیا همه پلیکان‌سانان دارای نیای مشترک هستند یا خیر، اختلاف نظرهایی وجود دارد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که برخی از ویژگی‌های مشترک در بین زیرگروه‌های مختلف پلیکان‌سانان، نتیجه تکامل همگرا (convergent evolution) است.
