7 واقعیت جالب درباره سیستم غدد درون ریز

سیستم غدد درون ریز یکی از مهم ترین سیستم های بدن است که نقش حیاتی در تنظیم عملکردهای مختلف بدن ایفا می کند. این سیستم با ترشح هورمون ها، پیام های شیمیایی را به سراسر بدن ارسال می کند و به این ترتیب، تعادل و هماهنگی بین اندام ها و بافت ها را حفظ می کند. برخلاف سیستم عصبی که از پیام های الکتریکی استفاده می کند، سیستم غدد درون ریز از هورمون ها برای انتقال اطلاعات استفاده می کند. در این مقاله، به بررسی حقایق جالب و شگفت انگیز درباره این سیستم پیچیده و نقش آن در سلامت بدن می پردازیم.

غدد درون ریز بیشتر از آنچه فکر می کنید هستند

وقتی صحبت از سیستم غدد درون ریز می شود، معمولاً به غدد اصلی مانند هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و پانکراس فکر می کنیم. اما جالب است بدانید که تعداد غدد درون ریز بسیار بیشتر از این موارد است و حتی برخی از بافت ها و اندام های دیگر نیز توانایی ترشح هورمون را دارند. برای مثال، غدد اصلی سیستم غدد درون ریز شامل موارد زیر هستند:

• هیپوتالاموس
• غده هیپوفیز
• غده پینه آل
• غده تیروئید
• غدد پاراتیروئید
• غدد فوق کلیوی
• پانکراس
• تخمدان ها (در زنان)
• بیضه ها (در مردان)

علاوه بر این، برخی از بافت ها مانند جفت (که استروژن و پروژسترون ترشح می کند) و معده (که هورمون گرلین تولید می کند) نیز می توانند به عنوان بخشی از سیستم غدد درون ریز عمل کنند. در گذشته، تیموس نیز به عنوان یکی از غدد درون ریز شناخته می شد، اما امروزه به دلیل عدم ترشح هورمون، از این لیست حذف شده است. این تنوع و گستردگی نشان می دهد که سیستم غدد درون ریز بسیار پیچیده تر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می رسد.

تاریخچه طولانی علم غدد درون ریز

علم غدد درون ریز یا اندوکرینولوژی، تاریخچه ای طولانی و جذاب دارد که به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش بازمی گردد. جالب است بدانید که حتی در دوران باستان، درمانگران بدون داشتن دانش امروزی درباره هورمون ها و غدد، از ترکیباتی مانند ساپونین (مشتق شده از دانه ها) و گچ (ژیپس) برای استخراج هورمون های هیپوفیز و جنسی از ادرار انسان استفاده می کردند. این ترکیبات در طب سنتی چین برای ساخت دارو به کار می رفتند.

با این حال، اندوکرینولوژی به عنوان یک علم مدرن تا قرن نوزدهم شناخته نشد. در این دوره بود که دانشمندان شروع به درک بهتر عملکرد غدد درون ریز و نقش هورمون ها در بدن کردند. این پیشرفت ها پایه های علم غدد درون ریز را به شکل امروزی آن بنا نهادند و مسیر را برای کشفیات مهم بعدی هموار کردند.

کشف هورمون ها در قرن بیستم

اگرچه درمانگران چینی قرن ها قبل از هورمون ها برای اهداف پزشکی استفاده می کردند، اما ماهیت شیمیایی این مواد تا قرن بیستم ناشناخته باقی مانده بود. در قرن نوزدهم، دانشمندان می دانستند که نوعی ارتباط شیمیایی بین اندام های بدن وجود دارد، اما جزئیات این فرآیند هنوز مشخص نبود. سرانجام در سال ۱۹۰۲، دو فیزیولوژیست انگلیسی به نام های ارنست استارلینگ و ویلیام بیلس، اصطلاح "هورمون" را برای توصیف ترشحات پانکراس ابداع کردند.

این کشف نقطه عطفی در علم پزشکی بود و راه را برای درک بهتر نقش هورمون ها در تنظیم عملکردهای بدن باز کرد. از آن زمان تاکنون، تحقیقات گسترده ای در زمینه هورمون ها و سیستم غدد درون ریز انجام شده است که به بهبود درمان بسیاری از بیماری ها کمک شایانی کرده است.

غدد با عملکرد دوگانه: درون ریز و برون ریز

برخی از غدد در بدن توانایی انجام همزمان عملکردهای درون ریز و برون ریز را دارند. یکی از بهترین مثال ها برای این موضوع، پانکراس (لوزالمعده) است. پانکراس هم به عنوان یک غده درون ریز و هم به عنوان یک غده برون ریز عمل می کند.

به عنوان یک غده درون ریز، پانکراس هورمون های مهمی مانند انسولین و گلوکاگون را ترشح می کند که مستقیماً وارد جریان خون می شوند و به تنظیم سطح قند خون کمک می کنند. از سوی دیگر، پانکراس به عنوان یک غده برون ریز، آنزیم های گوارشی را از طریق مجاری به روده کوچک ترشح می کند تا به هضم غذا کمک کند.

این عملکرد دوگانه نشان می دهد که برخی از غدد در بدن می توانند همزمان نقش های متفاوتی را ایفا کنند و به این ترتیب، اهمیت آن ها در حفظ سلامت بدن بیش از پیش آشکار می شود.

تاثیر استرس بر سیستم غدد درون ریز

استرس، چه جسمی و چه روانی، تأثیر قابل توجهی بر سیستم غدد درون ریز دارد. هنگامی که بدن تحت استرس قرار می گیرد، سیستم غدد درون ریز با ترشح هورمون های بیشتری مانند آدرنالین و هورمون رشد واکنش نشان می دهد. این هورمون ها به بدن کمک می کنند تا با شرایط استرس زا مقابله کند و انرژی لازم برای فعالیت های فیزیکی را فراهم کنند.

با این حال، این سیستم برای بهبود شرایط کوتاه مدت طراحی شده است. اگر استرس به صورت طولانی مدت ادامه یابد، می تواند منجر به اختلالات غدد درون ریز شود. از جمله این اختلالات می توان به چاقی و بیماری های خودایمنی مانند بیماری گریوز (یک اختلال تیروئیدی) اشاره کرد. بنابراین، مدیریت استرس نه تنها برای سلامت روانی، بلکه برای حفظ تعادل هورمونی و سلامت کلی بدن نیز ضروری است.

سیستم غدد درون ریز در حیوانات

سیستم غدد درون ریز تنها مختص انسان ها نیست، بلکه در بسیاری از حیوانات دیگر نیز وجود دارد. تمام مهره داران، از جمله گربه ها، سگ ها، قورباغه ها، ماهی ها، پرندگان و خزندگان، دارای محور هیپوتالاموس-هیپوفیز هستند که پایه سیستم غدد درون ریز آن ها را تشکیل می دهد. این سیستم در حیوانات نیز نقش مهمی در تنظیم عملکردهای بدن ایفا می کند.

غده تیروئید رشد از تخم به بچه قورباغه و سپس به قورباغه بالغ را کنترل می کند." width="1500" height="1004" loading="lazy" />

برای مثال، در قورباغه ها، غده تیروئید نقش کلیدی در کنترل رشد و تبدیل بچه قورباغه (تادپول) به قورباغه بالغ دارد. همچنین، تمام مهره داران دارای غده فوق کلیوی هستند که به تنظیم پاسخ های استرسی کمک می کند. جالب اینجاست که سیستم غدد درون ریز تنها به مهره داران محدود نمی شود، بلکه تمام حیواناتی که سیستم عصبی دارند، دارای نوعی سیستم غدد درون ریز هستند.

هورمون ها در گیاهان بدون سیستم غدد درون ریز

گیاهان برخلاف حیوانات، سیستم غدد درون ریز یا برون ریز ندارند، اما این به معنای عدم وجود هورمون در آن ها نیست. گیاهان نیز هورمون هایی تولید می کنند که نقش مهمی در کنترل رشد، رسیدن میوه ها، ترمیم بافت ها و متابولیسم ایفا می کنند. این هورمون ها به دو روش عمل می کنند: برخی به صورت موضعی در بافت های مجاور پخش می شوند (مانند هورمون های برون ریز) و برخی دیگر از طریق سیستم آوندی گیاه در سراسر آن منتشر می شوند (مانند هورمون های درون ریز).

برای مثال، هورمون هایی مانند اکسین و جیبرلین در رشد ساقه و ریشه گیاهان نقش دارند. این هورمون ها حتی در کشاورزی و باغبانی نیز کاربردهای گسترده ای دارند، مانند استفاده از پودرهای هورمونی برای تحریک ریشه زایی قلمه های گیاهی. این موضوع نشان می دهد که هورمون ها تنها محدود به موجودات دارای سیستم غدد درون ریز نیستند و در دنیای گیاهان نیز نقش حیاتی ایفا می کنند.