تاریخچه شهربازی: از اختراع چرخ و فلک تا ترن هوایی و سیرک!

کارناوال‌ها و شهربازی‌ها، نمادی از جستجوی انسان برای هیجان و سرگرمی هستند. ریشه کلمه "کارناوال" از واژه لاتین "Carnevale" به معنای "کنار گذاشتن گوشت" گرفته شده است. کارناوال‌ها در گذشته، به عنوان جشنی پرشور و با لباس‌های رنگارنگ، یک روز قبل از شروع دوره چهل روزه روزه داری کاتولیک (که معمولاً دوره‌ای بدون مصرف گوشت بود) برگزار می‌شدند.

امروزه، کارناوال‌های سیار و شهربازی‌ها در طول سال برگزار می‌شوند و با وسایل تفریحی متنوعی مانند چرخ و فلک، ترن هوایی، carousel (چرخ و فلک با اسب‌های متحرک) و سرگرمی‌های سیرکی، افراد در هر سنی را مجذوب خود می‌کنند. در ادامه، با تاریخچه پیدایش این وسایل تفریحی محبوب بیشتر آشنا می‌شویم.

تاریخچه چرخ و فلک

اولین چرخ و فلک توسط جورج دبلیو فریس، یک پل‌ساز اهل پیتسبورگ پنسیلوانیا، طراحی شد. فریس کار خود را در صنعت راه‌آهن آغاز کرد و سپس به پل‌سازی علاقه‌مند شد. او به خوبی نیاز روزافزون به فولاد ساختمانی را درک می‌کرد. فریس شرکت G.W.G. Ferris & Co. را در پیتسبورگ تأسیس کرد، شرکتی که فلزات را برای راه‌آهن‌ها و پل‌سازان آزمایش و بازرسی می‌کرد.

او چرخ و فلک را برای نمایشگاه جهانی 1893 ساخت که در شیکاگو به مناسبت چهارصدمین سالگرد ورود کریستف کلمب به آمریکا برگزار شد. برگزارکنندگان نمایشگاه شیکاگو به دنبال چیزی بودند که بتواند با برج ایفل رقابت کند. گوستاو ایفل این برج را برای نمایشگاه جهانی پاریس در سال 1889 ساخته بود، که به مناسبت صدمین سالگرد انقلاب فرانسه برگزار شد.

چرخ و فلک به عنوان یک شگفتی مهندسی در نظر گرفته شد. دو برج فولادی 140 فوتی از چرخ حمایت می‌کردند. آنها توسط یک محور 45 فوتی به هم متصل شده بودند که بزرگترین قطعه فولادی فورج شده در آن زمان بود. قسمت چرخ دارای قطر 250 فوت و محیط 825 فوت بود. دو موتور برگشت‌پذیر 1000 اسب بخاری این وسیله را به حرکت درمی‌آوردند. 36 کابین چوبی هر کدام تا 60 نفر را در خود جای می‌دادند. قیمت هر سواری 50 سنت بود و در طول نمایشگاه جهانی 726,805.50 دلار درآمد داشت. هزینه ساخت آن 300,000 دلار بود.

چرخ و فلک های مدرن

از زمان ساخت اولین چرخ و فلک شیکاگو در سال 1893 با ارتفاع 264 فوت، تاکنون نه چرخ و فلک دیگر به عنوان بلندترین چرخ و فلک‌های جهان شناخته شده‌اند.

در حال حاضر، بلندترین چرخ و فلک دنیا، های رولر (High Roller) با ارتفاع 550 فوت در لاس وگاس است که در مارس 2014 افتتاح شد.

از دیگر چرخ و فلک‌های بلند می‌توان به سنگاپور فلایر (Singapore Flyer) در سنگاپور با ارتفاع 541 فوت که در سال 2008 افتتاح شد، ستاره نانچانگ (Star of Nanchang) در چین با ارتفاع 525 فوت که در سال 2006 افتتاح شد، و چشم لندن (London Eye) در بریتانیا با ارتفاع 443 فوت اشاره کرد.

ترامپولین

ترامپولین مدرن، که به آن فلش فولد (flash fold) نیز گفته می‌شود، در 50 سال گذشته محبوبیت زیادی پیدا کرده است. نمونه اولیه دستگاه ترامپولین توسط جورج نیسن، یک آکروبات سیرک آمریکایی و دارنده مدال المپیک، ساخته شد. او ترامپولین را در گاراژ خود در سال 1936 اختراع کرد و متعاقباً این دستگاه را به ثبت رساند.

نیروی هوایی ایالات متحده و بعداً آژانس‌های فضایی، از ترامپولین برای آموزش خلبانان و فضانوردان خود استفاده کردند.

ورزش ترامپولین در المپیک سیدنی در سال 2000 به عنوان یک ورزش رسمی مدال‌آور با چهار رویداد: انفرادی، همزمان، دابل مینی و تومبلینگ (tumbling) برای اولین بار به رقابت گذاشته شد.

ترن هوایی

به طور کلی اعتقاد بر این است که اولین ترن هوایی در ایالات متحده توسط ال. ای. تامپسون ساخته شد و در ژوئن 1884 در جزیره کانی، نیویورک افتتاح شد. این وسیله در پتنت شماره 310,966 تامپسون با عنوان "Roller Coasting" توصیف شده است.

جان ای. میلر، مخترع پرکار و "توماس ادیسون" ترن‌های هوایی، بیش از 100 اختراع ثبت شده به نام خود دارد و بسیاری از دستگاه‌های ایمنی مورد استفاده در ترن‌های هوایی امروزی، از جمله "سگ زنجیره ایمنی" (Safety Chain Dog) و "چرخ‌های اصطکاک زیرین" (Under Friction Wheels) را اختراع کرده است. میلر قبل از شروع به کار در شرکت Dayton Fun House and Riding Device Manufacturing Company، که بعداً به National Amusement Device Corporation تبدیل شد، سورتمه‌ها را طراحی می‌کرد. جان میلر به همراه شریک خود، نورمن بارتلت، اولین وسیله تفریحی خود را در سال 1926 با نام Flying Turns اختراع و ثبت کرد. Flying Turns نمونه اولیه اولین ترن هوایی بود، اما ریل نداشت. میلر به اختراع چندین ترن هوایی با شریک جدیدش، هری بیکر، ادامه داد. بیکر ترن هوایی معروف سیکلون را در پارک آسترولند در جزیره کانی ساخت.

کاروسل (Carousel)

کاروسل (Carousel) در اروپا سرچشمه گرفت، اما در دهه 1900 در آمریکا به شهرت فراوانی رسید. در ایالات متحده به آن کاروسل یا مری-گو-راند (merry-go-round) می‌گویند و در انگلستان با نام راندابوت (roundabout) نیز شناخته می‌شود.

کاروسل یک وسیله تفریحی است که از یک سکوی دایره‌ای چرخان با صندلی‌هایی برای سوارکاران تشکیل شده است. صندلی‌ها معمولاً به شکل ردیف‌هایی از اسب‌های چوبی یا حیوانات دیگر هستند که روی پایه‌ها نصب شده‌اند و بسیاری از آنها توسط چرخ‌دنده‌ها به بالا و پایین حرکت می‌کنند تا سواری به همراه موسیقی سیرک، شبیه‌سازی یک چهارنعل را تداعی کند.

سیرک

سیرک مدرن، به شکلی که امروز می‌شناسیم، توسط فیلیپ آستلی در سال 1768 ابداع شد. آستلی صاحب یک مدرسه سوارکاری در لندن بود که در آن آستلی و شاگردانش نمایش‌هایی از ترفندهای سوارکاری ارائه می‌دادند. در مدرسه آستلی، محوطه دایره‌ای شکلی که سوارکاران در آن اجرا می‌کردند، به عنوان "حلقه سیرک" شناخته شد. با محبوبیت این جاذبه، آستلی شروع به اضافه کردن اجراهای اضافی از جمله آکروبات‌بازها، بندبازها، رقصنده‌ها، شعبده‌بازها و دلقک‌ها کرد. آستلی اولین سیرک را در پاریس با نام "Amphitheatre Anglais" افتتاح کرد.

در سال 1793، جان بیل ریکتس اولین سیرک را در ایالات متحده در فیلادلفیا و اولین سیرک کانادایی را در مونترال در سال 1797 افتتاح کرد.

سیرک بارنوم و بیلی

در سال 1871، فینیاس تیلور بارنوم، موزه، باغ وحش و سیرک P.T. Barnum را در بروکلین، نیویورک تأسیس کرد که اولین نمایش جانبی (sideshow) را ارائه می‌داد. در سال 1881، پی. تی. بارنوم و جیمز آنتونی بیلی با هم مشارکت کردند و سیرک بارنوم و بیلی را راه‌اندازی کردند. بارنوم سیرک خود را با عبارت مشهور "بزرگترین نمایش روی زمین" تبلیغ می‌کرد.

برادران رینگلینگ

در سال 1884، برادران رینگلینگ، چارلز و جان، اولین سیرک خود را راه اندازی کردند. در سال 1906، برادران رینگلینگ سیرک بارنوم و بیلی را خریدند. نمایش سیرک سیار به عنوان سیرک برادران رینگلینگ و بارنوم و بیلی شناخته شد. در 21 می 2017، "بزرگترین نمایش روی زمین" پس از 146 سال سرگرمی به کار خود پایان داد.