آلفرد نوبل و داستان دینامیت: از اختراع تا جوایز نوبل
جوایز نوبل که امروزه به عنوان یکی از معتبرترین جوایز علمی، فرهنگی و دستاوردهای بشری شناخته می‌شوند، یادگاری از آلفرد نوبل (۱۸۳۳-۱۸۹۶) هستند. اما شهرت نوبل تنها به خاطر این جوایز نیست؛ او همچنین به خاطر اختراع دینامیت، ماده منفجره‌ای قدرتمند، شناخته می‌شود که راه را برای تحولات عظیمی در صنایع مختلف هموار کرد. نوبل، نه تنها یک مخترع برجسته، بلکه یک صنعتگر، مهندس و کارآفرین بود.
پیش از آنکه نوبل نام خود را با دینامیت گره بزند، به عنوان یک مهندس و صنعتگر در استکهلم، پایتخت سوئد، مشغول ساخت پل‌ها و ساختمان‌ها بود. همین فعالیت‌های ساختمانی بود که او را به فکر یافتن روش‌های جدید و کارآمدتر برای انفجار سنگ‌ها انداخت. در سال ۱۸۶۰، نوبل آزمایش‌های خود را با نیتروگلیسیرین، یک ماده شیمیایی منفجره، آغاز کرد. این آغاز راهی بود که به اختراع دینامیت و تحولی بزرگ در عرصه مواد منفجره منجر شد.
نیتروگلیسیرین و دینامیت: از خطر انفجار تا اختراعی کارآمد
نیتروگلیسیرین، که اولین بار توسط آسکانیو سوبررو، شیمیدان ایتالیایی، در سال ۱۸۴۶ کشف شد، ماده‌ای بسیار ناپایدار و خطرناک بود. نوبل با درک این خطر، در سال ۱۸۶۶ دریافت که با ترکیب نیتروگلیسیرین با سیلیکا (دی‌اکسید سیلیسیم)، می‌توان ماده‌ای خمیری و شکل‌پذیر به نام دینامیت به دست آورد. دینامیت نسبت به نیتروگلیسیرین مزایای متعددی داشت، از جمله اینکه می‌شد آن را به شکل استوانه‌ای درآورد و به راحتی در حفره‌های ایجاد شده برای معادن قرار داد.
در سال ۱۸۶۳، نوبل چاشنی انفجاری یا کپسول آتش‌زنه (detonator) را برای منفجر کردن نیتروگلیسیرین اختراع کرد. این چاشنی به جای حرارت، از یک شوک قوی برای انفجار مواد منفجره استفاده می‌کرد. شرکت نوبل اولین کارخانه تولید نیتروگلیسیرین و دینامیت را تاسیس کرد. اختراع چاشنی دینامیت تحولی اساسی در ایمنی و کارایی استفاده از مواد منفجره به شمار می‌رفت.
در سال ۱۸۶۷، نوبل موفق به دریافت شماره ثبت اختراع ۷۸,۳۱۷ ایالات متحده برای اختراع دینامیت شد. برای انفجار میله‌های دینامیت، نوبل چاشنی انفجاری خود را بهبود بخشید تا بتوان آن را با روشن کردن یک فیتیله منفجر کرد. در سال ۱۸۷۵، نوبل ژلاتین انفجاری را اختراع کرد که پایدارتر و قدرتمندتر از دینامیت بود و در سال ۱۸۷۶ آن را به ثبت رساند. در سال ۱۸۸۷، او یک حق ثبت اختراع فرانسوی برای "بالیستیت" (ballistite)، یک باروت بدون دود ساخته شده از نیتروسلولز و نیتروگلیسیرین دریافت کرد. بالیستیت در ابتدا به عنوان جایگزینی برای باروت سیاه توسعه داده شد، اما امروزه از نوعی از آن به عنوان سوخت جامد موشک استفاده می‌شود. اختراعات نوبل، به ویژه دینامیت، ژلاتین انفجاری و بالیستیت، تاثیر بسزایی در صنایع معدن، ساخت و ساز و حتی صنایع نظامی داشت.
زندگینامه آلفرد نوبل: از استکهلم تا جوایز جهانی
آلفرد برنهارد نوبل در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلم سوئد متولد شد. در سن نه سالگی، خانواده‌اش به سن پترزبورگ در روسیه نقل مکان کردند. نوبل به این که در کشورهای زیادی در طول زندگی‌اش زندگی کرده بود افتخار می‌کرد و خود را یک شهروند جهانی می‌دانست.
نوبل در سال ۱۸۶۴ شرکت نیتروگلیسیرین AB را در استکهلم سوئد تاسیس کرد. در سال ۱۸۶۵، کارخانه آلفرد نوبل و شرکا را در کرومل، نزدیک هامبورگ آلمان ساخت. در سال ۱۸۶۶، شرکت نفت انفجاری ایالات متحده را در ایالات متحده تاسیس کرد. در سال ۱۸۷۰، شرکت Société général pour la fabrication de la dynamite را در پاریس، فرانسه تاسیس کرد. او با تاسیس این شرکت‌ها، زمینه را برای تولید و توسعه دینامیت و سایر مواد منفجره در سطح بین‌المللی فراهم کرد.
نوبل در سال ۱۸۹۶ درگذشت. یک سال قبل از مرگ، او در وصیت‌نامه‌اش قید کرد که ۹۴ درصد از کل دارایی‌هایش باید به ایجاد یک صندوق وقفی برای تجلیل از دستاوردها در علوم فیزیکی، شیمی، علوم پزشکی یا فیزیولوژی، آثار ادبی و خدمات در راستای صلح اختصاص یابد. از این رو، جایزه نوبل سالانه به افرادی اهدا می‌شود که آثارشان به بشریت کمک می‌کند. در مجموع، آلفرد نوبل دارای ۳۵۵ حق ثبت اختراع در زمینه‌های الکتروشیمی، اپتیک، زیست‌شناسی و فیزیولوژی بود. این نشان‌دهنده گستردگی دانش و نوآوری او در زمینه‌های مختلف علمی است. میراث او، نه تنها در اختراعاتش، بلکه در بنیان‌گذاری جوایز نوبل که به بزرگداشت دستاوردهای بشری اختصاص دارد، ماندگار است.
