جانبداری از وضع موجود: چرا تغییر برایمان سخت است؟

تا به حال شده در دوراهی انتخاب، ناخودآگاه گزینه آشناتر را انتخاب کنید؟ این تمایل، ریشه در پدیده‌ای روانشناختی به نام "جانبداری از وضع موجود" دارد. این سوگیری باعث می‌شود ترجیح دهیم محیط و شرایط فعلی‌مان ثابت بماند، حتی اگر گزینه‌های بهتری هم وجود داشته باشند.

نکات کلیدی در مورد جانبداری از وضع موجود:

• تعریف: جانبداری از وضع موجود، تمایل به حفظ شرایط فعلی و اجتناب از تغییر است.
• تاریخچه: این اصطلاح برای اولین بار در سال 1988 توسط ساموئلسون و زکهاوزر مطرح شد. آنها با انجام آزمایش‌هایی نشان دادند که افراد در تصمیم‌گیری‌ها به وضع موجود گرایش دارند.
• دلایل روانشناختی: ترس از ضرر، هزینه‌های تلف‌شده، ناهمگونی شناختی و اثر مواجهه صرف، از جمله دلایل غیرمنطقی هستند که این پدیده را توجیه می‌کنند.
• جنبه منطقی: گاهی اوقات، جانبداری از وضع موجود منطقی است. به عنوان مثال، وقتی هزینه تغییر، بیشتر از مزایای آن باشد، حفظ شرایط فعلی عاقلانه‌تر است.

جانبداری از وضع موجود، در تصمیمات مختلفی، از انتخاب نوشابه گرفته تا انتخاب نوع بیمه درمانی، تاثیرگذار است.

آغاز پژوهش‌ها در مورد جانبداری از وضع موجود

ویلیام ساموئلسون و ریچارد زکهاوزر، برای اولین بار در سال 1988 در مقاله‌ای با عنوان "جانبداری از وضع موجود در تصمیم‌گیری"، از اصطلاح "جانبداری از وضع موجود" استفاده کردند. آنها در این مقاله، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را شرح دادند که وجود این سوگیری را نشان می‌دادند.

شرح یکی از آزمایش‌ها: به شرکت‌کنندگان سناریویی فرضی داده شد: ارث بردن مبلغ زیادی پول. سپس از آن‌ها خواسته شد تا در مورد نحوه سرمایه‌گذاری این پول تصمیم بگیرند و از بین چند گزینه از پیش تعیین‌شده، انتخاب کنند. شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند:

• گروه خنثی: به این گروه فقط گفته شد که مبلغی پول به ارث برده‌اند و باید از بین گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری، انتخاب کنند. در این حالت، همه گزینه‌ها به یک اندازه معتبر بودند و ترجیحی برای حفظ شرایط فعلی وجود نداشت.
• گروه دارای سوگیری وضع موجود: به این گروه گفته شد که مبلغ به ارث رسیده، در حال حاضر به روش خاصی سرمایه‌گذاری شده است. سپس، مجموعه‌ای از گزینه‌های سرمایه‌گذاری به آن‌ها ارائه شد. یکی از این گزینه‌ها، حفظ استراتژی فعلی سرمایه‌گذاری (وضع موجود) بود. سایر گزینه‌ها، جایگزین‌هایی برای وضع موجود محسوب می‌شدند.

نتایج نشان داد که شرکت‌کنندگان در گروه دارای سوگیری وضع موجود، به طور قابل توجهی بیشتر از سایر گزینه‌ها، وضع موجود را انتخاب کردند. این ترجیح قوی در سناریوهای فرضی مختلفی تکرار شد. نکته جالب این بود که هر چه تعداد گزینه‌ها بیشتر می‌شد، تمایل شرکت‌کنندگان به حفظ وضع موجود، افزایش می‌یافت.

دلایل روانشناختی جانبداری از وضع موجود

روانشناسی جانبداری از وضع موجود با اصول مختلفی توضیح داده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به برداشت‌های نادرست شناختی و تعهدات روانشناختی اشاره کرد. در ادامه، به برخی از رایج‌ترین این توضیحات می‌پردازیم. لازم به ذکر است که تمامی این دلایل، به عنوان دلایل غیرمنطقی برای ترجیح وضع موجود در نظر گرفته می‌شوند.

ترس از ضرر (Loss Aversion)

مطالعات نشان داده‌اند که افراد در هنگام تصمیم‌گیری، به احتمال ضرر، وزن بیشتری نسبت به احتمال سود می‌دهند. بنابراین، هنگام بررسی گزینه‌های مختلف، بیشتر بر چیزی که با کنار گذاشتن وضع موجود از دست می‌دهند، تمرکز می‌کنند تا چیزی که با امتحان کردن چیز جدید به دست می‌آورند.

هزینه‌های تلف‌شده (Sunk Costs)

مغالطه هزینه تلف‌شده به این واقعیت اشاره دارد که فرد اغلب به سرمایه‌گذاری منابع (زمان، پول یا تلاش) در یک تلاش خاص ادامه می‌دهد، صرفاً به این دلیل که قبلاً در آن تلاش سرمایه‌گذاری کرده است، حتی اگر آن تلاش سودمند نباشد. هزینه‌های تلف‌شده باعث می‌شوند که افراد به یک مسیر خاص ادامه دهند، حتی اگر در حال شکست خوردن باشند. هرچه فرد بیشتر در وضع موجود سرمایه‌گذاری کند، احتمال اینکه به سرمایه‌گذاری در آن ادامه دهد، بیشتر می‌شود و در نتیجه، هزینه‌های تلف‌شده به جانبداری از وضع موجود دامن می‌زنند.

ناهماهنگی شناختی (Cognitive Dissonance)

هنگامی که افراد با افکار ناسازگار روبرو می‌شوند، دچار ناهماهنگی شناختی می‌شوند. این احساس ناخوشایند، باعث می‌شود که بیشتر افراد به دنبال کاهش آن باشند. گاهی اوقات، افراد برای حفظ انسجام شناختی، از افکاری که آن‌ها را ناراحت می‌کنند، اجتناب می‌کنند.

در تصمیم‌گیری، افراد تمایل دارند گزینه‌ای را که انتخاب کرده‌اند، ارزشمندتر ببینند. حتی صرفاً در نظر گرفتن جایگزینی برای وضع موجود می‌تواند باعث ناهماهنگی شناختی شود، زیرا ارزش دو گزینه بالقوه را در تضاد با یکدیگر قرار می‌دهد. در نتیجه، افراد ممکن است برای کاهش این ناهماهنگی، به وضع موجود پایبند بمانند.

اثر مواجهه صرف (Mere Exposure Effect)

اثر مواجهه صرف بیان می‌کند که افراد تمایل دارند چیزی را ترجیح دهند که قبلاً با آن مواجه شده‌اند. بنا به تعریف، ما بیشتر از هر چیز دیگری که وضع موجود نیست، با وضع موجود مواجه می‌شویم. بر اساس اثر مواجهه صرف، همین مواجهه، خود، یک ترجیح برای وضع موجود ایجاد می‌کند.

جانبداری منطقی در برابر جانبداری غیرمنطقی

گاهی اوقات، جانبداری از وضع موجود می‌تواند بخشی از یک انتخاب منطقی باشد. به عنوان مثال، فرد ممکن است به دلیل هزینه بالقوه تغییر به یک گزینه جایگزین، تصمیم بگیرد که وضعیت فعلی خود را حفظ کند. هنگامی که هزینه تغییر، بیشتر از سود حاصل از تغییر به گزینه جایگزین باشد، عاقلانه است که به وضع موجود پایبند بمانیم.

جانبداری از وضع موجود زمانی غیرمنطقی می‌شود که فرد به سادگی به این دلیل که می‌خواهد وضع موجود را حفظ کند، گزینه‌هایی را که می‌توانند وضعیت او را بهبود بخشند، نادیده می‌گیرد.

نمونه‌هایی از جانبداری از وضع موجود در عمل

جانبداری از وضع موجود، بخش جدایی‌ناپذیر از رفتار انسان است. ساموئلسون و زکهاوزر در مقاله سال 1988 خود، نمونه‌های واقعی متعددی از جانبداری از وضع موجود ارائه کردند که نشان‌دهنده تاثیر گسترده این سوگیری است:

1. جابجایی اجباری: یک پروژه معدن‌کاری سطحی، شهروندان یک شهر در آلمان غربی را مجبور به نقل مکان به منطقه‌ای مشابه در نزدیکی کرد. به آن‌ها چندین گزینه برای طرح شهر جدیدشان ارائه شد. شهروندان، گزینه‌ای را انتخاب کردند که بیشترین شباهت را به شهر قدیمی‌شان داشت، حتی با وجود اینکه این طرح، ناکارآمد و گیج‌کننده بود.
2. انتخاب ساندویچ: وقتی برای ناهار چندین گزینه ساندویچ ارائه می‌شود، افراد اغلب ساندویچی را انتخاب می‌کنند که قبلاً خورده‌اند. این پدیده "اجتناب از پشیمانی" نامیده می‌شود: افراد برای اجتناب از یک تجربه احتمالی پشیمان‌کننده (انتخاب یک ساندویچ جدید و دوست نداشتن آن)، ترجیح می‌دهند به وضع موجود (ساندویچی که قبلاً با آن آشنا هستند) پایبند بمانند.
3. "New Coke": در سال 1985، کوکاکولا از "New Coke"، فرمولاسیون جدید طعم کلاسیک کوکاکولا، رونمایی کرد. تست‌های کور نشان داد که بسیاری از مصرف‌کنندگان، "New Coke" را به "Coke Classic" ترجیح می‌دهند. با این حال، هنگامی که به مصرف‌کنندگان این فرصت داده شد که انتخاب کنند کدام کوکاکولا را بخرند، "Coke Classic" را انتخاب کردند. "New Coke" در نهایت در سال 1992 متوقف شد.
4. انتخابات سیاسی: در انتخابات سیاسی، احتمال پیروزی کاندیدای فعلی، بیشتر از رقیب است. هر چه تعداد کاندیداها در رقابت بیشتر باشد، مزیت کاندیدای فعلی بیشتر می‌شود.
5. طرح‌های بیمه: وقتی یک شرکت، طرح‌های بیمه جدیدی را به لیست گزینه‌های بیمه اضافه کرد، کارمندان قدیمی، طرح‌های قدیمی را بسیار بیشتر از کارمندان جدید انتخاب کردند. کارمندان جدید، تمایل داشتند طرح‌های جدید را انتخاب کنند.
6. برنامه‌ریزی بازنشستگی: به شرکت‌کنندگان در یک طرح بازنشستگی، این گزینه داده شد که توزیع سرمایه‌گذاری‌های خود را هر سال بدون هیچ هزینه‌ای تغییر دهند. با این حال، با وجود نرخ‌های بازگشت متفاوت در بین گزینه‌های مختلف، تنها 2.5 درصد از شرکت‌کنندگان، توزیع خود را در هر سال تغییر دادند. وقتی از آن‌ها پرسیده شد که چرا هرگز توزیع طرح خود را تغییر نداده‌اند، اغلب نتوانستند ترجیح خود را برای وضع موجود توجیه کنند.