مادرپوریت چیست؟ نقش، ساختار و مثال‌هایی از این دریچه حیاتی در خارپوستان
مادرپوریت، ساختاری حیاتی در خارپوستان مانند ستاره دریایی و توتیای دریایی است که نقشی اساسی در سیستم گردش آب آن‌ها ایفا می‌کند. این صفحه متخلخل، که گاهی اوقات به آن صفحه غربالی نیز گفته می‌شود، به خارپوستان اجازه می‌دهد تا آب دریا را به داخل کشیده و سپس آن را برای به حرکت درآوردن سیستم آوندی خود، خارج کنند.
به بیان ساده‌تر، مادرپوریت مانند یک دریچه عمل می‌کند که ورود و خروج آب را به بدن این موجودات دریایی کنترل می‌کند و به تنظیم فشار داخلی و حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌کند.
ساختار مادرپوریت: شباهتی به مرجان‌های سنگی
نام مادرپوریت از شباهت آن به جنس خاصی از مرجان‌های سنگی به نام مادراپور (Madrepora) گرفته شده است. این مرجان‌ها نیز دارای شیارها و منافذ ریزی هستند. مادرپوریت از جنس کربنات کلسیم ساخته شده و سطح آن پوشیده از سوراخ‌ها و شیارهای ظریفی است که ظاهری مشابه با برخی از مرجان‌های سنگی به آن می‌بخشد. این ساختار متخلخل، نقش مهمی در فیلتر کردن آب ورودی به بدن خارپوستان ایفا می‌کند.
نقش حیاتی مادرپوریت در خارپوستان
خارپوستان فاقد سیستم گردش خون مبتنی بر خون هستند. در عوض، آن‌ها برای گردش مواد در بدن خود به سیستم آوندی آبی متکی هستند. در این سیستم، مادرپوریت نقش کلیدی ایفا می‌کند. آب از طریق این ساختار وارد بدن خارپوستان می‌شود و به طور مستقیم و بدون عبور از یک سیستم گردش خون بسته، در سراسر بدن آن‌ها جریان می‌یابد.
مادرپوریت تنها یک درگاه ورودی و خروجی آب نیست، بلکه به تنظیم فشار اسمزی در بدن خارپوستان نیز کمک می‌کند. این تنظیم فشار برای حفظ ساختار و عملکرد صحیح بدن آن‌ها ضروری است.
آبی که از طریق مادرپوریت وارد بدن ستاره دریایی می‌شود، از ساختارهایی به نام اجسام Tiedemann نیز عبور می‌کند. این اجسام حاوی آمیبوسیت‌ها هستند؛ سلول‌هایی که در سراسر بدن حرکت کرده و در عملکردهای مختلف مانند دفاع ایمنی و تغذیه به ستاره دریایی کمک می‌کنند. به این ترتیب، مادرپوریت نه تنها در گردش آب، بلکه در ایمنی و سلامت کلی خارپوستان نیز نقش دارد.
کدام جانوران مادرپوریت دارند؟
اکثر خارپوستان دارای مادرپوریت هستند. این گروه از جانوران شامل ستاره‌های دریایی، دلار‌های شنی، توتیاهای دریایی و خیارهای دریایی می‌شود.
جالب است بدانید که برخی از گونه‌های بزرگ ستاره دریایی ممکن است چندین مادرپوریت داشته باشند. محل قرارگیری مادرپوریت نیز در گونه‌های مختلف خارپوستان متفاوت است. در ستاره‌های دریایی، دلار‌های شنی و توتیاهای دریایی، مادرپوریت در سطح پشتی (بالایی) بدن قرار دارد، در حالی که در ستاره‌های شکننده، مادرپوریت در سطح دهانی (زیرین) بدن واقع شده است. خیارهای دریایی نیز مادرپوریت دارند، اما این ساختار در داخل بدن آن‌ها قرار گرفته است.
محل قرارگیری مادرپوریت: کجا به دنبالش بگردیم؟
اگر در حال گشت و گذار در سواحل صخره‌ای هستید و یک خارپوست پیدا کردید، به احتمال زیاد مادرپوریت در ستاره‌های دریایی بهتر از بقیه قابل مشاهده است. مادرپوریت در ستاره‌های دریایی اغلب به صورت یک لکه کوچک و صاف در قسمت بالایی بدن، کمی دور از مرکز، دیده می‌شود. این لکه معمولاً رنگی متفاوت با بقیه بدن ستاره دریایی دارد (مثلاً سفید روشن، زرد، نارنجی و غیره).
