گسلایت (Gaslighting) یعنی چه؟

گسلایت یا Gaslighting یک اصطلاح روان شناختی است که به نوعی رفتار توهین آمیز و کنترل کننده اشاره دارد که در آن فردی (معمولاً یک شریک عاطفی، دوست، یا حتی یکی از اعضای خانواده) سعی می کند واقعیت را برای فرد دیگری تحریف کند. این عمل می تواند به تدریج اعتماد به نفس و احساس امنیت فرد را کاهش دهد و باعث ایجاد حس گیجی و بی اطمینانی شود. در این مقاله، به بررسی مفهوم گسلایت، نشانه ها، تأثیرات و راه های مقابله با آن می پردازیم.

تاریخچه و ریشه گسلایت

واژه "گسلایت" در اصل از یک نمایشنامه و فیلم به نام "Gas Light" در دهه 1940 سرچشمه گرفته است. در این داستان، زوجی به طور مداوم به همدیگر دروغ می گویند و تلاش می کنند تا واقعیت را تحریف کنند، به گونه ای که شخصیت اصلی به تدریج خودش را از دست می دهد و متوجه نمی شود که در حال زندگی در یک توهم است.

چرا افراد اقدام به گسلایت می کنند؟

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است فردی اقدام به گسلایت کند. این دلایل می توانند شامل:

• کنترل و قدرت: برخی افراد به دنبال کنترل و تسلط بر شریک عاطفی یا دیگران هستند. گسلایت به آن ها این امکان را می دهد که بر احساسات و نگرش های دیگران تسلط پیدا کنند.
• اجتناب از مسئولیت: خرده گیری و تحریف واقعیت می تواند به فرد گسلایت کننده این امکان را بدهد که از عواقب رفتارهای خود فرار کند.
• کاهش احساس ناامنی: برخی افراد با استفاده از گسلایت سعی دارند احساسات ناامنی خود را از بین ببرند و خود را بهتر از آنچه که هستند نشان دهند.

نشانه های گسلایت

گسلایت می تواند به اشکال مختلفی بروز پیدا کند. برخی از نشانه های رایج آن عبارتند از:

• تحریف واقعیت: گسلایت کننده به طور مکرر واقعیت ها یا خاطرات را تغییر می دهد. او ممکن است بگوید که برخی از وقایع هرگز اتفاق نیفتاده اند یا به نحوی غلط تعبیر شوند.
• تردید در عقلانیت: فرد قربانی به تدریج شروع به تردید در قضاوت و عقل خود می کند و احساس می کند که به شدت گیج و مبهم است.
• از دست دادن اعتماد به نفس: فرد با کم تناسب ها و خرده گیری های مکرر گسلایت کننده، احساس بی ارزشی و عدم کافی بودن می کند.
• دفاع کردن از رفتار دیگران: قربانی گسلایت در شرایطی قرار می گیرد که نمی تواند به خود بگوید چه چیزی صحیح است و چه چیزی نادرست، و ناچار به توجیه رفتارهای آسیب زننده است.
• عزت نفس پایین: قربانی ممکن است به تدریج از نگاه خود به خود کم شود و عزت نفس او تحت تأثیر قرار بگیرد.

تأثیرات گسلایت

گسلایت می تواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر روابط و سلامت روان فرد بگذارد. این تأثیرات شامل:

• اضطراب و افسردگی: قربانیان گسلایت ممکن است به دلیل تحیر و عدم امنیت دچار اضطراب و افسردگی شوند.
• کاهش توانایی های اجتماعی: احساس بی اعتمادی به خود می تواند منجر به کاهش تمایل به ملاقات و ارتباط با دیگران گردد.
• مشکلات ارتباطی: قربانیان ممکن است مشکلات جدی در برقراری ارتباط و بیان احساسات و نیازهای خود داشته باشند.
• مشکلات روانی پایدار: آسیب های ناشی از گسلایت ممکن است حتی سال ها پس از پایان رابطه نیز باقی بماند و به مشکلات روانی پایدار تبدیل شود.

چگونه با گسلایت مقابله کنیم؟

مقابله با گسلایت یک فرایند دشوار و پیچیده است، اما ممکن است به نتیجه برسد. برخی از راهکارهایی که می توانند کمک کنند عبارتند از:

• شناسایی و آگاهی: نخستین قدم در مقابله با گسلایت، شناسایی نشانه ها و آگاهی از رفتارهای آسیب زننده است. اگر به رفتارهای گسلایت کننده مشکوک هستید، مستندات جمع آوری کنید.
• ارتباط موثر: تلاش کنید با افراد مورد اعتماد خود در مورد تجربیاتتان صحبت کنید. گاهی اوقات گوش دادن به دیدگاه دیگران می تواند به شما کمک کند واقعیت را بهتر درک کنید.
• تنظیم حریم شخصی: حفظ حریم شخصی و تعیین مرزهای مشخص از اهمیت زیادی برخوردار است. در ارتباطات آسیب زای گسلایت کننده باید تصمیمات قاطع بگیرید.
• مشاوره و درمان: در صورتی که اثرات منفی گسلایت بر زندگی شما ادامه دارد، مشاوره روان شناسی می تواند بسیار مفید باشد. درمانگران می توانند فضاهای امنی را برای بیان احساسات و بهبود سلامت روان ارائه دهند.
• تعهد به خود: به خودتان قول دهید که به خود و احساساتتان احترام بگذارید و از رفتارهای توهین آمیز دوری کنید. این تعهد می تواند به شما قدرت لازم را بدهد تا از روابط سالم تری بهره مند شوید.

نکات پایانی

گسلایت یکی از انواع خشونت های عاطفی است که می تواند تأثیرات عمیق و منفی بر سلامت روان و روابط فرد داشته باشد. با شناخت نشانه های آن و اتخاذ اقدامات مؤثر می توان از آسیب های ناشی از این رفتارهای تحقیرآمیز جلوگیری کرد. مهم است که به خودتان آسیب نزنید و در صورت مواجهه با چنین روابطی، به دنبال حمایت و درمان باشید.

در نهایت، به یاد داشته باشید که هر یک از ما حق داریم که در یک رابطه سالم و محترم زندگی کنیم. گسلایت، هرچند پدیده ای رایج در برخی از روابط است، اما باید با آگاهی و قاطعیت از آن فاصله بگیریم و به محبت و احترام در روابط خود ادامه دهیم.