ارشمیدس چه اختراعاتی داشت؟ از مارپیچ تا ماشین‌های جنگی!
ارشمیدس، ریاضیدان و مخترع برجسته یونان باستان، یکی از بزرگ‌ترین نوابغ تاریخ ریاضیات به شمار می‌رود. او را پدر علم حساب انتگرال و فیزیک ریاضی می‌دانند. بسیاری از ایده‌ها و اختراعات مهم به او نسبت داده شده است. اگرچه تاریخ دقیق تولد و مرگ او مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود که بین سال‌های 290 تا 280 قبل از میلاد متولد شده و در حدود سال‌های 212 یا 211 قبل از میلاد در سیراکوز، سیسیل درگذشته باشد.
ارشمیدس نه تنها یک ریاضیدان برجسته بود، بلکه مخترعی خلاق نیز به شمار می‌رفت که اختراعاتش تأثیر بسزایی در پیشرفت علم و فناوری داشته است. دستاوردهای او در زمینه‌های مختلف از جمله ریاضیات، فیزیک، مهندسی و نجوم، همواره مورد تحسین و استفاده دانشمندان و مهندسان در طول تاریخ بوده است.
اصل ارشمیدس: شناوری و داستان تاج طلا
ارشمیدس در رساله خود با عنوان "درباره اجسام شناور" شرح می‌دهد که هر جسمی که درون یک شاره غوطه‌ور می‌شود، نیرویی به سمت بالا (نیروی شناوری) را تجربه می‌کند که برابر با وزن شاره‌ای است که جسم جایگزین کرده است.
داستان مشهوری در مورد کشف این اصل توسط ارشمیدس وجود دارد. گفته می‌شود که پادشاه از او خواسته بود تا تعیین کند که آیا تاجی از طلای خالص ساخته شده است یا حاوی مقداری نقره است. ارشمیدس در حالی که در حمام بود، به این اصل رسید که وزن آب جابجا شده توسط یک جسم، با نیروی شناوری وارد شده بر جسم برابر است. او از این کشف چنان به وجد آمد که لخت از حمام بیرون دوید و فریاد زد: "اورکا! (یافتم!)".
تاجی که حاوی نقره باشد، وزن کمتری نسبت به تاج طلای خالص خواهد داشت. با اندازه‌گیری وزن آب جابجا شده، می‌توان چگالی تاج را محاسبه کرد و مشخص کرد که آیا تاج از طلای خالص ساخته شده است یا خیر. این کشف، نه‌تنها مسئله پادشاه را حل کرد، بلکه مبنایی برای درک بهتر نیروی شناوری و کاربردهای آن در مهندسی و فناوری شد.
مارپیچ ارشمیدس: پمپی برای قرن‌ها
مارپیچ ارشمیدس، که به آن پمپ حلزونی نیز گفته می‌شود، دستگاهی است که برای بالا بردن آب از سطحی پایین‌تر به سطحی بالاتر استفاده می‌شود. این اختراع کاربردهای گسترده‌ای در سیستم‌های آبیاری، سیستم‌های آب‌رسانی، سیستم‌های فاضلاب و پمپاژ آب از زیرزمین کشتی‌ها دارد.
نحوه عملکرد این دستگاه به این صورت است که یک سطح مارپیچی شکل درون یک لوله قرار دارد و باید چرخانده شود. این چرخش معمولاً با اتصال آن به یک آسیاب بادی یا با چرخاندن آن به صورت دستی یا توسط گاوها انجام می‌شود. آسیاب‌های بادی هلند نمونه‌ای از استفاده از مارپیچ ارشمیدس برای زهکشی آب از مناطق پست هستند.
اگرچه این اختراع به نام ارشمیدس شناخته می‌شود، اما ممکن است او مخترع واقعی آن نباشد، زیرا شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این دستگاه صدها سال قبل از زندگی او وجود داشته است. احتمال دارد که ارشمیدس این دستگاه را در مصر مشاهده کرده و بعداً آن را در یونان رایج کرده باشد. با این وجود، سهم ارشمیدس در بهبود و گسترش استفاده از این پمپ کارآمد قابل انکار نیست.
ماشین‌های جنگی و پرتو حرارتی ارشمیدس
ارشمیدس همچنین ماشین‌های جنگی متعددی از جمله چنگک، منجنیق و ارابه جنگی برای مقابله با ارتش‌هایی که سیراکوز را محاصره کرده بودند، طراحی کرد. لوسیان، نویسنده قرن دوم میلادی، نوشته است که ارشمیدس از دستگاهی برای متمرکز کردن حرارت استفاده می‌کرده که شامل آینه‌هایی بود که به عنوان یک بازتابنده سهموی عمل می‌کردند تا کشتی‌های مهاجم را به آتش بکشند.
چندین آزمایشگر مدرن تلاش کرده‌اند تا نشان دهند این امر امکان‌پذیر بوده است، اما نتایج متفاوتی به دست آورده‌اند. با کمال تاسف، ارشمیدس در جریان محاصره سیراکوز کشته شد. این محاصره و ماشین‌های جنگی طراحی شده توسط ارشمیدس، نشان از نبوغ و استعداد او در زمینه مهندسی نظامی دارد.
اصول اهرم و قرقره: نیروی مضاعف با ارشمیدس
از ارشمیدس نقل شده است که گفت: "به من جایگاهی بدهید تا روی آن بایستم و من زمین را حرکت خواهم داد." او اصول اهرم‌ها را در رساله خود با عنوان "درباره تعادل صفحات" توضیح داد. او سیستم‌های قرقره‌ای مرکب برای استفاده در بارگیری و تخلیه کشتی‌ها طراحی کرد.
این گفته‌ی مشهور ارشمیدس نشان‌دهنده درک عمیق او از اصول اهرم‌ها و توانایی آن‌ها در افزایش نیرو است. اختراع سیستم‌های قرقره‌ای نیز گواهی بر مهارت او در به کارگیری این اصول برای حل مسائل عملی و تسهیل امور است.
افلاک‌نما یا منظومه شمسی: نمایش آسمان به سبک ارشمیدس
ارشمیدس حتی دستگاه‌هایی ساخت که حرکت خورشید و ماه را در آسمان نشان می‌داد. این امر نیازمند چرخ‌دنده‌های دیفرانسیل پیچیده بود. این دستگاه‌ها توسط ژنرال مارکوس کلودیوس مارسلوس به عنوان بخشی از غنائم شخصی خود از تصرف سیراکوز به دست آمدند.
ساخت چنین دستگاهی در آن دوران، نشان‌دهنده دانش بالای ارشمیدس در زمینه نجوم و مهندسی مکانیک بوده است. این افلاک‌نماها یا منظومه‌های شمسی، نه تنها ابزاری برای نمایش حرکات آسمانی بودند، بلکه به عنوان نمادی از نبوغ و خلاقیت ارشمیدس در طول تاریخ باقی مانده‌اند.
اولین مسافت‌سنج: گام‌های ارشمیدس در اندازه‌گیری
به ارشمیدس اعتبار طراحی یک مسافت‌سنج داده می‌شود که می‌توانست فاصله را اندازه‌گیری کند. این دستگاه از یک چرخ ارابه و چرخ‌دنده‌ها استفاده می‌کرد تا به ازای هر مایل رومی، یک سنگریزه را به داخل یک جعبه شمارش بیندازد.
این اختراع نشان‌دهنده تلاش ارشمیدس برای حل مسائل عملی و ایجاد ابزارهایی برای اندازه‌گیری دقیق است. این مسافت‌سنج ابتدایی ، نمونه‌ای از نوآوری و خلاقیت ارشمیدس در زمینه مهندسی و فناوری است که در نهایت منجر به توسعه مسافت‌سنج‌های مدرن امروزی شد.
