جلبک قرمز چیست؟ از خواص و کاربردهای شگفت انگیز رُدوفیتا تا نقش آن در اکوسیستم

جلبک قرمز، با نام علمی رُدوفیتا (Rhodophyta)، گروهی متنوع از موجودات تک سلولی تا چند سلولی پیچیده هستند. این جلبک‌ها که بیش از 6000 گونه دارند، اغلب به رنگ قرمز، مایل به قرمز یا بنفش دیده می‌شوند. جلبک‌های قرمز، نقش مهمی در اکوسیستم‌های دریایی ایفا می‌کنند.

همه جلبک‌ها انرژی خود را از طریق فتوسنتز و نور خورشید به دست می‌آورند. اما ویژگی متمایز جلبک‌های قرمز، عدم وجود تاژک در سلول‌های آن‌هاست. تاژک‌ها ساختارهای شلاق‌مانندی هستند که برای حرکت و گاهی اوقات برای حس کردن محیط به کار می‌روند. نکته جالب توجه این است که جلبک‌های قرمز، با وجود استفاده از کلروفیل برای فتوسنتز و داشتن دیواره سلولی مشابه گیاهان، از نظر فنی گیاه محسوب نمی‌شوند.

رنگ قرمز این جلبک ها به دلیل وجود رنگدانه هایی به نام فیکواریترین است.

راز رنگ سرخ جلبک های قرمز چیست؟

در حالی که بیشتر جلبک‌ها سبز یا قهوه‌ای هستند، جلبک‌های قرمز طیف گسترده‌ای از رنگدانه‌ها را در خود جای داده‌اند. این رنگدانه‌ها شامل کلروفیل، فیکواریترین (قرمز)، فیکوسیانین (آبی)، کاروتن‌ها، لوتئین و زآگزانتین هستند.

رنگدانه اصلی و تعیین‌کننده در جلبک‌های قرمز، فیکواریترین است. این رنگدانه با بازتاب نور قرمز و جذب نور آبی، باعث می‌شود که جلبک‌ها به رنگ قرمز دیده شوند.

البته، همه جلبک‌های قرمز لزوماً به رنگ سرخ نیستند. جلبک‌هایی که میزان فیکواریترین کمتری دارند، به دلیل غلبه سایر رنگدانه‌ها ممکن است سبزتر یا آبی‌تر به نظر برسند. بنابراین، تنوع رنگی در جلبک‌های قرمز، ناشی از تفاوت در میزان و نوع رنگدانه‌های موجود در آن‌هاست.

زیستگاه و پراکنش جلبک های قرمز

جلبک‌های قرمز در سراسر جهان، از آب‌های قطبی تا مناطق گرمسیری یافت می‌شوند. آنها معمولاً در گودال‌های جزر و مدی و صخره‌های مرجانی زندگی می‌کنند.

جلبک های قرمز به دلیل وجود رنگدانه فیکواریترین، قادر به جذب نور آبی هستند. نور آبی در مقایسه با سایر طول موج های نور، توانایی نفوذ بیشتری در آب دارد. این ویژگی به جلبک‌های قرمز اجازه می‌دهد تا در اعماق بیشتری از اقیانوس به حیات خود ادامه داده و فتوسنتز انجام دهند، جایی که سایر جلبک‌ها قادر به بقا نیستند.

بنابراین، جلبک‌های قرمز نقش مهمی در اکوسیستم‌های دریایی ایفا می‌کنند، به ویژه در مناطقی که نور خورشید به میزان کافی نفوذ نمی‌کند.

طبقه بندی جلبک های قرمز

جلبک های قرمز از نظر علمی در دسته بندی زیر قرار می گیرند:

• فرمانرو: آغازیان (Protista)
• شاخه: رُدوفیتا (Rhodophyta)

از جمله نمونه‌های رایج جلبک قرمز می‌توان به خزه‌ی ایرلندی (Irish moss)، دالس (Dulse)، لِاوِر (Laver) یا نوری (Nori) و جلبک‌های مرجانی (Coralline algae) اشاره کرد. هر کدام از این جلبک‌ها، ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند.

رفتارهای جلبک های قرمز

جلبک‌های مرجانی نقش حیاتی در ساخت صخره‌های مرجانی گرمسیری ایفا می‌کنند. این جلبک‌ها با ترشح کربنات کلسیم، پوسته‌های سختی در اطراف دیواره سلولی خود ایجاد می‌کنند.

جلبک‌های مرجانی اشکال مختلفی دارند. برخی از آن‌ها به صورت عمودی رشد می‌کنند و شباهت زیادی به مرجان‌ها دارند. انواع دیگری نیز به صورت پوششی بر روی سطوح سخت مانند صخره‌ها و پوسته‌های موجوداتی مانند صدف‌ها و حلزون‌ها رشد می‌کنند.

جلبک‌های مرجانی اغلب در اعماق اقیانوس، در حداکثر عمقی که نور به آن نفوذ می‌کند، یافت می‌شوند. این جلبک‌ها با ایجاد ساختارهای سخت، به تثبیت صخره‌های مرجانی کمک کرده و زیستگاهی برای بسیاری از موجودات دریایی فراهم می‌کنند.

کاربردهای طبیعی و انسانی جلبک های قرمز

جلبک‌های قرمز بخش مهمی از اکوسیستم جهانی هستند، زیرا غذای ماهی‌ها، سخت پوستان، کرم‌ها و شکم‌پایان را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، این جلبک‌ها توسط انسان‌ها نیز مصرف می‌شوند.

به عنوان مثال، نوری (Nori) در تهیه سوشی و به عنوان میان‌وعده استفاده می‌شود. این جلبک پس از خشک شدن تیره و تقریباً سیاه رنگ می‌شود، اما پس از پخت، ته رنگ سبز به خود می‌گیرد.

خزه ایرلندی (Irish moss) یا کاراگینان (carrageenan) یک افزودنی غذایی است که در محصولاتی مانند پودینگ و برخی نوشیدنی‌ها مانند شیر آجیل و آبجو به کار می‌رود.

جلبک‌های قرمز همچنین برای تولید آگار (agars) استفاده می‌شوند. آگار ماده‌ای ژلاتینی است که به عنوان افزودنی غذایی و در آزمایشگاه‌های علمی به عنوان محیط کشت کاربرد دارد. جلبک‌های قرمز سرشار از کلسیم هستند و گاهی اوقات در مکمل‌های ویتامینی نیز استفاده می‌شوند. بنابراین، جلبک‌های قرمز نقش مهمی در صنایع غذایی و دارویی ایفا می‌کنند.