اسید ضعیف چیست؟ تعریف، خواص و مثال‌ها در شیمی

اسید ضعیف چیست؟

اسید ضعیف، یک اسید است که در محلول آبی یا آب، به طور کامل به یون‌های خود تجزیه نمی‌شود. به عبارت دیگر، تنها بخشی از مولکول‌های اسید ضعیف به یون‌ها تبدیل می‌شوند. این در حالی است که اسیدهای قوی به طور کامل در آب تجزیه می‌شوند.

باز مزدوج یک اسید ضعیف، یک باز ضعیف است و اسید مزدوج یک باز ضعیف، یک اسید ضعیف خواهد بود. همچنین، در یک غلظت معین، اسیدهای ضعیف نسبت به اسیدهای قوی، مقدار pH بالاتری دارند که نشان‌دهنده اسیدیته کمتر آنها است.

مثال‌هایی از اسیدهای ضعیف

اسیدهای ضعیف بسیار رایج‌تر از اسیدهای قوی هستند و اغلب در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار داریم. به عنوان مثال، سرکه (اسید استیک) و آبلیمو (اسید سیتریک) نمونه‌هایی از اسیدهای ضعیف هستند که به طور گسترده استفاده می‌شوند.

در جدول زیر، تعدادی از اسیدهای ضعیف رایج به همراه فرمول شیمیایی آن‌ها آورده شده است:

یونیزاسیون اسیدهای ضعیف

نماد واکنش برای یونیزه شدن یک اسید قوی در آب، یک پیکان ساده است که از چپ به راست نشان داده می‌شود. این بدان معناست که واکنش یک طرفه است و اسید قوی به طور کامل به یون‌های خود تبدیل می‌شود.

در مقابل، نماد واکنش برای یونیزه شدن یک اسید ضعیف در آب، یک پیکان دوطرفه است. این پیکان دوطرفه نشان می‌دهد که هم واکنش رفت و هم واکنش برگشت به طور همزمان رخ می‌دهند و یک حالت تعادل ایجاد می‌شود. در حالت تعادل، اسید ضعیف، باز مزدوج آن و یون هیدروژن (+H) همگی در محلول آبی حضور دارند.

شکل کلی واکنش یونیزاسیون یک اسید ضعیف به صورت زیر است:

HA ⇌ H+ + A-

به عنوان مثال، واکنش شیمیایی برای اسید استیک به صورت زیر است:

CH3COOH ⇌ CH3COO- + H+

یون استات (CH3COO-) در سمت راست (محصول)، باز مزدوج اسید استیک است.

چرا اسیدهای ضعیف، ضعیف هستند؟

اینکه یک اسید به طور کامل در آب یونیزه شود یا نه، به قطبیت یا توزیع الکترون‌ها در پیوند شیمیایی بستگی دارد. اگر دو اتم در یک پیوند، مقادیر الکترونگاتیوی نزدیک به هم داشته باشند، الکترون‌ها به طور مساوی به اشتراک گذاشته می‌شوند و زمان مساوی را در ارتباط با هر اتم می‌گذرانند (پیوند غیرقطبی).

اما اگر اختلاف الکترونگاتیوی قابل توجهی بین اتم‌ها وجود داشته باشد، جدایی بار رخ می‌دهد. در نتیجه، الکترون‌ها بیشتر به سمت یک اتم کشیده می‌شوند تا اتم دیگر (پیوند قطبی یا پیوند یونی).

اتم‌های هیدروژن هنگامی که به یک عنصر الکترونگاتیو متصل می‌شوند، دارای بار مثبت جزئی هستند. اگر تراکم الکترونی کمتری در ارتباط با هیدروژن وجود داشته باشد، یونیزه شدن آن آسان‌تر می‌شود و مولکول اسیدی‌تر می‌شود. اسیدهای ضعیف زمانی تشکیل می‌شوند که قطبیت کافی بین اتم هیدروژن و اتم دیگر در پیوند وجود نداشته باشد تا امکان حذف آسان یون هیدروژن فراهم شود.

عامل دیگری که بر قدرت یک اسید تأثیر می‌گذارد، اندازه اتم متصل به هیدروژن است. با افزایش اندازه اتم، قدرت پیوند بین دو اتم کاهش می‌یابد. این امر شکستن پیوند برای آزادسازی هیدروژن را آسان‌تر می‌کند و قدرت اسید را افزایش می‌دهد.