جت استریم چیست؟ راهنمای جامع پدیده جت استریم و تاثیر آن بر آب و هوا
جت استریم، جریانی سریع از هوا در ارتفاعات بالای جو زمین است. این جریان‌ها که معمولاً هزاران کیلومتر طول و عرض دارند، اما نسبتاً نازک هستند، در تروپوپاز (مرز بین تروپوسفر و استراتوسفر) یافت می‌شوند. جت استریم‌ها نقش مهمی در الگوهای آب و هوایی جهانی ایفا می‌کنند و به هواشناسان در پیش‌بینی دقیق‌تر وضع هوا کمک می‌کنند. همچنین، برای صنعت هوانوردی نیز حائز اهمیت هستند، زیرا پرواز در جهت یا خلاف جهت آن‌ها می‌تواند زمان پرواز و مصرف سوخت را به طور چشمگیری کاهش دهد.
جت استریم چیست و چه اهمیتی دارد؟
جت استریم‌ها به عنوان رودخانه‌هایی از هوا در لایه‌های بالایی اتمسفر عمل می‌کنند. درک موقعیت و رفتار این جریان‌ها برای پیش‌بینی آب و هوا و بهینه‌سازی مسیرهای پروازی بسیار مهم است. استفاده بهینه از جت استریم در صنعت هواپیمایی منجر به صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش زمان سفر می‌شود. شناخت تاثیر جت استریم‌ها بر الگوهای آب و هوایی به ما کمک می‌کند تا آمادگی لازم برای مواجهه با شرایط جوی مختلف را داشته باشیم.
کشف جت استریم: سفری در تاریخ علم هواشناسی
تاریخچه کشف جت استریم به طور دقیق مشخص نیست، زیرا سال‌ها طول کشید تا تحقیقات در این زمینه به یک موضوع فراگیر در سطح جهان تبدیل شود. اولین بار در دهه 1920، هواشناس ژاپنی به نام واسابورو اویشی با استفاده از بالن‌های هواشناسی به ردیابی بادهای لایه‌های بالایی جو در نزدیکی کوه فوجی پرداخت. یافته‌های او سهم قابل توجهی در شناخت الگوهای این بادها داشت، اما عمدتاً محدود به ژاپن بود.
در سال 1934، دانش ما از جت استریم با تلاش وایلی پست، خلبان آمریکایی، برای پرواز انفرادی به دور دنیا افزایش یافت. او برای این کار، یک لباس فضایی تحت فشار اختراع کرد که به او امکان پرواز در ارتفاعات بالا را می‌داد. در طول تمرینات، پست متوجه تفاوت بین سرعت زمینی و هوایی خود شد که نشان می‌داد او در یک جریان هوا پرواز می‌کند.
با وجود این یافته‌ها، اصطلاح "جت استریم" تا سال 1939 رسماً توسط هواشناس آلمانی، اچ. سیلکوپف، ابداع نشد. او این اصطلاح را در یک مقاله تحقیقاتی به کار برد. از آن پس، دانش مربوط به جت استریم در طول جنگ جهانی دوم افزایش یافت، زیرا خلبانان هنگام پرواز بین اروپا و آمریکای شمالی متوجه تغییرات در بادها شدند. این مشاهدات به درک بهتر پدیده جت استریم و تاثیر آن بر هوانوردی کمک کرد.
توصیف و علت شکل‌گیری جت استریم: پویایی‌های جوی
تحقیقات گسترده توسط خلبانان و هواشناسان نشان می‌دهد که دو جریان جت استریم اصلی در نیمکره شمالی وجود دارد. اگرچه جت استریم‌ها در نیمکره جنوبی نیز یافت می‌شوند، اما قوی‌ترین آن‌ها بین عرض‌های جغرافیایی 30 تا 60 درجه شمالی قرار دارند. جت استریم زیر قطبی ضعیف‌تر در نزدیکی 30 درجه شمالی واقع شده است. موقعیت این جت استریم‌ها در طول سال تغییر می‌کند و گفته می‌شود که "دنباله‌رو خورشید" هستند، زیرا با هوای گرم به سمت شمال و با هوای سرد به سمت جنوب حرکت می‌کنند. جت استریم‌ها در زمستان قوی‌تر هستند، زیرا تضاد زیادی بین توده‌های هوای سرد قطبی و گرمسیری وجود دارد. در تابستان، اختلاف دمای بین این توده‌های هوا کمتر است و جت استریم ضعیف‌تر می‌شود.
جت استریم‌ها معمولاً مسافت‌های طولانی را پوشش می‌دهند و می‌توانند هزاران کیلومتر طول داشته باشند. آن‌ها می‌توانند ناپیوسته باشند و اغلب در سراسر جو انحنا پیدا کنند، اما همگی با سرعت زیادی به سمت شرق جریان دارند. این انحناها در جت استریم کندتر از بقیه هوا حرکت می‌کنند و به آن‌ها امواج راسبی گفته می‌شود. این امواج به دلیل اثر کوریولیس کندتر حرکت می‌کنند و نسبت به جریان هوایی که در آن قرار دارند، به سمت غرب می‌چرخند. در نتیجه، وجود این انحناها باعث کاهش حرکت شرقی هوا می‌شود.
به طور خاص، جت استریم ناشی از برخورد توده‌های هوا درست زیر تروپوپاز است، جایی که بادها قوی‌ترین هستند. هنگامی که دو توده هوا با چگالی‌های مختلف در این ناحیه به هم می‌رسند، فشاری که توسط این اختلاف چگالی ایجاد می‌شود باعث افزایش سرعت باد می‌شود. هنگامی که این بادها تلاش می‌کنند از ناحیه گرم در استراتوسفر مجاور به سمت تروپوسفر سردتر جریان یابند، توسط اثر کوریولیس منحرف می‌شوند و در امتداد مرزهای دو توده هوای اصلی جریان می‌یابند. نتیجه این فرآیند، شکل‌گیری جت استریم‌های قطبی و زیر قطبی در سراسر جهان است.
اهمیت جت استریم: از هوانوردی تا الگوهای آب و هوایی
جت استریم از نظر تجاری، برای صنعت هواپیمایی بسیار حائز اهمیت است. استفاده از آن از سال 1952 با پرواز شرکت Pan Am از توکیو، ژاپن به هونولولو، هاوایی آغاز شد. با پرواز در ارتفاع 25000 پایی (7600 متری) درون جت استریم، زمان پرواز از 18 ساعت به 11.5 ساعت کاهش یافت. کاهش زمان پرواز و کمک بادهای قوی همچنین منجر به کاهش مصرف سوخت شد. از آن زمان تاکنون، صنعت هواپیمایی به طور مداوم از جت استریم برای پروازهای خود استفاده می‌کند.
با این حال، یکی از مهم‌ترین اثرات جت استریم، آب و هوایی است که به همراه دارد. از آنجا که یک جریان قوی از هوای به سرعت در حال حرکت است، این توانایی را دارد که الگوهای آب و هوایی را در سراسر جهان جابجا کند. در نتیجه، اکثر سیستم‌های آب و هوایی فقط در یک منطقه ساکن نمی‌مانند، بلکه توسط جت استریم به جلو رانده می‌شوند. موقعیت و قدرت جت استریم به هواشناسان کمک می‌کند تا رویدادهای آب و هوایی آینده را پیش‌بینی کنند.
علاوه بر این، عوامل اقلیمی مختلف می‌توانند باعث جابجایی جت استریم و تغییر چشمگیر الگوهای آب و هوایی یک منطقه شوند. به عنوان مثال، در طول آخرین یخبندان در آمریکای شمالی، جت استریم قطبی به سمت جنوب منحرف شد، زیرا ورقه یخی لورنتیید، که 10000 فوت (3048 متر) ضخامت داشت، آب و هوای خاص خود را ایجاد کرد و آن را به سمت جنوب منحرف کرد. در نتیجه، منطقه Great Basin که معمولاً خشک است، شاهد افزایش قابل توجهی در میزان بارندگی بود و دریاچه‌های بزرگ Pluvial در این منطقه شکل گرفتند.
جت استریم‌های جهان نیز تحت تأثیر ال نینو و لا نینا قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، در طول ال نینو، بارندگی معمولاً در کالیفرنیا افزایش می‌یابد، زیرا جت استریم قطبی بیشتر به سمت جنوب حرکت می‌کند و طوفان‌های بیشتری را با خود به همراه می‌آورد. برعکس، در طول رویدادهای لا نینا، کالیفرنیا خشک می‌شود و بارندگی به سمت شمال غربی اقیانوس آرام حرکت می‌کند، زیرا جت استریم قطبی بیشتر به سمت شمال حرکت می‌کند. علاوه بر این، بارندگی اغلب در اروپا افزایش می‌یابد زیرا جت استریم در شمال اقیانوس اطلس قوی‌تر است و قادر است آن را بیشتر به سمت شرق هل دهد.
امروزه، حرکت جت استریم به سمت شمال تشخیص داده شده است که نشان‌دهنده تغییرات احتمالی در آب و هوا است. با این حال، جت استریم در هر موقعیتی که باشد، تأثیر قابل توجهی بر الگوهای آب و هوایی جهان و رویدادهای شدید آب و هوایی مانند سیل و خشکسالی دارد. بنابراین، ضروری است که هواشناسان و سایر دانشمندان تا حد امکان در مورد جت استریم اطلاعات کسب کنند و به نظارت بر حرکت آن ادامه دهند تا به نوبه خود چنین آب و هوایی را در سراسر جهان نظارت کنند.
- دانستنی های علمی
