هشت پای حلقه آبی: آشنایی با مرگبارترین موجود اقیانوس
هشت‌پای حلقه‌آبی، با حلقه‌های آبی درخشان و چشمگیرش که هنگام احساس خطر نمایان می‌شوند، یکی از سمی‌ترین موجودات دریایی به شمار می‌رود. این هشت‌پاهای کوچک، بیشتر در آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری اقیانوس‌های آرام و هند، از جنوب ژاپن تا استرالیا، در صخره‌های مرجانی و گودال‌های جزر و مدی یافت می‌شوند.
اگرچه نیش هشت‌پای حلقه‌آبی حاوی سم عصبی قوی به نام تترودوتوکسین است، این جانور ذاتا آرام بوده و به ندرت نیش می‌زند، مگر اینکه تحریک یا لمس شود. بنابراین، هشت پای حلقه آبی عموما خطری برای غواصان و شناگران به حساب نمی‌آید.
هشت‌پای حلقه‌آبی متعلق به سرده Hapalochlaena است که شامل چهار گونه مختلف می‌باشد: H. lunulata، H. fasciata، H. maculosa و H. nierstrazi. هر کدام از این گونه‌ها تفاوت‌های جزئی در طرح و رنگ حلقه‌ها دارند.
نکات کلیدی درباره هشت‌پای حلقه‌آبی
- نام رایج: هشت‌پای حلقه‌آبی
- نام علمی: Hapalochlaena sp.
- ویژگی‌های متمایز: هشت‌پای کوچک با پوست زرد رنگ که هنگام احساس خطر حلقه‌های آبی درخشان را به نمایش می‌گذارد.
- اندازه: 12 تا 20 سانتی‌متر
- رژیم غذایی: خرچنگ‌ها و میگوهای کوچک
- طول عمر متوسط: 1 تا 2 سال
- زیستگاه: آب‌های ساحلی کم‌عمق و گرم اقیانوس‌های هند و آرام
- وضعیت حفاظتی: ارزیابی نشده؛ در محدوده زیستی خود رایج است
- فرمانرو: جانوران
- شاخه: نرم‌تنان
- رده: سرپایان
- راسته: هشت‌پایان
- دانستنی جالب: هشت‌پای حلقه‌آبی نسبت به سم خود مصون است.
ویژگی‌های ظاهری هشت‌پای حلقه‌آبی
هشت‌پای حلقه‌آبی، مانند سایر هشت‌پاها، بدنی کیسه‌مانند و هشت بازو دارد. در حالت عادی، رنگ بدن آن قهوه‌ای مایل به زرد است و به خوبی با محیط اطرافش استتار می‌کند. حلقه‌های آبی رنگین‌کمانی تنها زمانی ظاهر می‌شوند که حیوان احساس خطر کند یا تحریک شود. این حلقه‌ها در واقع هشداری برای شکارچیان هستند. علاوه بر وجود حداکثر 25 حلقه، یک خط آبی نیز از میان چشمان این نوع هشت پا عبور می‌کند.
طول بدن هشت‌پای حلقه‌آبی بالغ بین 12 تا 20 سانتی‌متر و وزن آن بین 10 تا 100 گرم است. ماده‌ها کمی بزرگ‌تر از نرها هستند، اما اندازه هر هشت پا به طور کلی به عواملی مانند تغذیه، دما و میزان نور موجود بستگی دارد. هر چه شرایط محیطی مناسب‌تر باشد، هشت پا رشد بهتری خواهد داشت.
شکار و تغذیه هشت‌پای حلقه‌آبی
هشت‌پای حلقه‌آبی عمدتاً در طول روز به شکار خرچنگ‌ها و میگوهای کوچک می‌پردازد. با این حال، اگر بتواند صیدشان کند، از دوکفه‌ای‌ها و ماهی‌های کوچک نیز تغذیه می‌کند. هشت پا با سرعت به سمت طعمه‌اش حمله‌ور شده و با استفاده از بازوهایش، آن را به سمت دهان خود می‌کشد. سپس، منقار تیز و قدرتمندش را در اسکلت خارجی سخت‌پوستان فرو کرده و سم فلج‌کننده‌اش را تزریق می‌کند.
این سم، که در بزاق هشت پا توسط باکتری‌ها تولید می‌شود، حاوی تترودوتوکسین، هیستامین، تورین، اکتوپامین، استیل‌کولین و دوپامین است. تترودوتوکسین یک سم عصبی بسیار قوی است که باعث فلج شدن عضلات می‌شود.
پس از بی‌حرکت شدن طعمه، هشت پا با استفاده از منقارش، تکه‌هایی از بدن حیوان را جدا کرده و می‌خورد. بزاق هشت پا همچنین حاوی آنزیم‌هایی است که تا حدی گوشت طعمه را هضم می‌کنند، به طوری که هشت پا می‌تواند آن را از داخل پوسته بمکد. جالب اینجاست که هشت‌پای حلقه‌آبی نسبت به سم خود ایمن است و تحت تاثیر آن قرار نمی‌گیرد. این ویژگی به او اجازه می‌دهد تا بدون آسیب دیدن، طعمه‌های سمی را شکار کند.
سم و درمان گزیدگی هشت‌پای حلقه‌آبی
برخورد با هشت‌پای حلقه‌آبی، به دلیل خجالتی بودن این موجود، نادر است. با این حال، گزارش‌هایی از گزیدگی افراد پس از لمس یا پا گذاشتن تصادفی روی این هشت پا وجود دارد. نیش هشت‌پای حلقه‌آبی ممکن است جای بسیار کوچکی از خود به جا بگذارد و حتی بدون درد باشد، به همین دلیل، فرد ممکن است تا زمان بروز مشکلات تنفسی و فلج شدن، از خطر آگاه نشود.
سایر علائم گزیدگی شامل تهوع، نابینایی و نارسایی قلبی است، اما مرگ (در صورت وقوع) معمولاً ناشی از فلج شدن دیافراگم (ماهیچه اصلی تنفس) است. متاسفانه، پادزهری برای نیش هشت‌پای حلقه‌آبی وجود ندارد، اما سم تترودوتوکسین طی چند ساعت متابولیزه و از بدن دفع می‌شود.
اقدامات اولیه درمانی شامل اعمال فشار بر روی زخم برای کاهش سرعت اثر سم و تنفس مصنوعی در صورت قطع شدن تنفس قربانی است. قطع تنفس معمولاً در عرض چند دقیقه پس از گزیدگی رخ می‌دهد. اگر تنفس مصنوعی بلافاصله شروع شود و تا زمانی که اثر سم از بین برود ادامه یابد، اکثر قربانیان بهبود می‌یابند. بنابراین، سرعت عمل در کمک‌رسانی به فرد گزیده شده بسیار حیاتی است.
رفتار هشت‌پای حلقه‌آبی
هشت‌پای حلقه‌آبی در طول روز، در میان مرجان‌ها و کف دریاهای کم‌عمق می‌خزد و به دنبال کمین کردن برای شکار طعمه است. این هشت پا با بیرون راندن آب از طریق سیفون خود، نوعی پیشرانه جت ایجاد کرده و شنا می‌کند. هشت‌پای حلقه‌آبی نابالغ قادر به تولید جوهر است، اما با بالغ شدن این توانایی دفاعی را از دست می‌دهد.
نمایش هشدار آپوزماتیک (رنگ‌های درخشان) این هشت پا، بیشتر شکارچیان را منصرف می‌کند، اما هشت پا برای احتیاط بیشتر، با انباشتن سنگ‌ها در ورودی لانه‌اش، از خود محافظت می‌کند. به طور کلی، هشت‌پای حلقه‌آبی موجودی تهاجمی نیست و تنها در صورت احساس خطر، از خود دفاع می‌کند.
تولید مثل هشت‌پای حلقه‌آبی
هشت‌پای حلقه‌آبی قبل از رسیدن به یک سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد. هشت‌پای نر بالغ به هر هشت‌پای بالغ دیگری از گونه خود، چه نر و چه ماده، حمله‌ور می‌شود. هشت‌پای نر، جبه (mantle) هشت‌پای دیگر را نگه می‌دارد و سعی می‌کند بازوی تغییر یافته خود به نام هکتوکوتیلوس (hectocotylus) را وارد حفره جبه ماده کند.
اگر هشت‌پای نر موفق شود، اسپرماتوفورها (کیسه‌های حاوی اسپرم) را در بدن ماده آزاد می‌کند. اگر هشت‌پای دیگر نر باشد یا ماده‌ای باشد که از قبل اسپرم کافی داشته باشد، هشت‌پای نر معمولاً بدون مبارزه عقب‌نشینی می‌کند.
هشت‌پای ماده در طول زندگی خود، تنها یک دسته تخم می‌گذارد که معمولاً حدود 50 عدد است. تخم‌ها در پاییز، اندکی پس از جفت‌گیری گذاشته می‌شوند و به مدت حدود شش ماه در زیر بازوهای مادر نگهداری می‌شوند. هشت‌پای ماده در طول دوره نگهداری از تخم‌ها غذا نمی‌خورد.
پس از بیرون آمدن نوزادان از تخم، هشت‌پاهای جوان به کف دریا می‌روند تا به دنبال شکار بگردند، در حالی که هشت‌پای ماده پس از این دوره می‌میرد. هشت‌پای حلقه‌آبی به طور معمول یک تا دو سال عمر می‌کند.
وضعیت بقا و حفاظت از هشت‌پای حلقه‌آبی
هیچ یک از گونه‌های هشت‌پای حلقه‌آبی از نظر وضعیت بقا مورد ارزیابی قرار نگرفته‌اند. این گونه‌ها در فهرست قرمز IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت) ذکر نشده‌اند و تحت حمایت قانونی نیز قرار ندارند. به طور کلی، مردم این هشت‌پایان را نمی‌خورند، اما برخی از آن‌ها برای تجارت حیوانات خانگی صید می‌شوند. با توجه به این موضوع، نیاز است تا تحقیقات بیشتری در مورد جمعیت و وضعیت بقای این گونه انجام شود.
