کالبدشناسی کرم ابریشم: راهنمای جامع اجزای بدن
کرم‌های ابریشم، مرحله لاروی پروانه‌ها و بیدها هستند. این موجودات کوچک، اشتهای سیری‌ناپذیری دارند و معمولاً از میوه‌ها و سبزیجات تازه تغذیه می‌کنند. به همین دلیل، اغلب کرم‌های ابریشم به عنوان آفات مهم کشاورزی شناخته می‌شوند، اگرچه برخی از گونه‌های آن‌ها با تغذیه از گیاهان آفت، به کنترل رشد بیش از حد گیاهان کمک می‌کنند.
کرم‌های ابریشم در رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌های گوناگونی یافت می‌شوند. برخی از آن‌ها بسیار پشمالو و برخی دیگر صاف و بدون مو هستند. با وجود تفاوت‌های ظاهری بین گونه‌های مختلف، تمام کرم‌های ابریشم ویژگی‌های مورفولوژیکی مشترکی دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
سر
اولین بخش بدن کرم ابریشم، سر است. این قسمت شامل اجزای زیر است:
- شش چشم ساده (Stemmata): این چشم‌ها به کرم کمک می‌کنند تا نور و تاریکی را تشخیص دهد.
- اجزای دهانی: شامل قطعات مختلفی برای جویدن و خوردن برگ‌ها.
- شاخک‌های کوچک (Antennae): این شاخک‌ها در دو طرف لب بالایی (Labrum) قرار دارند و حسگرهای حسی کرم هستند.
- اندام‌های تولیدکننده ابریشم (Spinnerets): این اندام‌ها ابریشم تولید می‌کنند که کرم از آن برای ساختن پیله و چسبیدن به سطوح استفاده می‌کند.
لب بالایی (Labrum): این ساختار شبیه یک لب بالایی کوچک است و به نگه داشتن غذا در جای خود هنگام جویدن توسط آرواره‌ها (Mandibles) کمک می‌کند.
قفسه سینه (Thorax)
دومین بخش بدن کرم ابریشم، قفسه سینه است که از سه قسمت مجزا تشکیل شده است: T1، T2 و T3.
مهم‌ترین ویژگی‌های قفسه سینه:
- سه جفت پای واقعی: این پاها دارای قلاب‌های کوچکی هستند که به کرم کمک می‌کنند تا به سطوح بچسبد.
- سپر پیش‌سینه‌ای (Prothoracic Shield): یک صفحه پشتی سخت که روی قسمت T1 (اولین بخش قفسه سینه) قرار دارد. الگو و رنگ این سپر، یک ویژگی مهم برای شناسایی گونه‌های مختلف کرم ابریشم است.
شکم (Abdomen)
سومین و آخرین بخش بدن کرم ابریشم، شکم است که از ۱۰ قسمت تشکیل شده و با نام‌های A1 تا A10 طبقه‌بندی می‌شود. در این قسمت، ویژگی‌های زیر قرار دارند:
- پاهای کاذب (Prolegs): پاهای گوشتی و بدون بند که برای چسبیدن و حرکت کردن استفاده می‌شوند.
- اسپیراکل‌ها (Spiracles): سوراخ‌های تنفسی که برای تبادل گازها و تنفس کرم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- مقعد (Anus): انتهای دستگاه گوارش که مواد زائد از آن دفع می‌شوند.
بند (Segment)
بند، به هر یک از بخش‌های تشکیل‌دهنده قفسه سینه یا شکم کرم ابریشم گفته می‌شود. کرم ابریشم دارای سه بند در قفسه سینه و ده بند در شکم خود است.
شاخک (Horn)
شاخک، یک زائده پشتی است که در برخی از کرم‌های ابریشم مانند کرم‌های شاخدار دیده می‌شود. این شاخک ممکن است به استتار لارو کمک کند و یا برای ترساندن شکارچیان مورد استفاده قرار گیرد.
پاهای کاذب (Prolegs)
پاهای کاذب، پاهای گوشتی، غیر بندبند و غیرواقعی هستند که معمولاً به صورت جفتی در قسمت‌های سوم تا ششم شکم کرم ابریشم قرار دارند.
ویژگی‌های پاهای کاذب:
- این پاها نرم بوده و در انتهای خود دارای قلاب‌هایی هستند که کرم از آن‌ها برای چسبیدن به برگ‌ها، پوست درختان و ابریشم استفاده می‌کند.
- چیدمان و طول این قلاب‌ها گاهی اوقات توسط متخصصان برای شناسایی کرم‌های ابریشم در سطح خانواده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تعداد و اندازه پاهای کاذب نیز می‌تواند از جمله ویژگی‌های شناسایی‌کننده باشد.
اسپیراکل‌ها (Spiracles)
اسپیراکل‌ها، سوراخ‌های خارجی هستند که امکان تبادل گاز (تنفس) را فراهم می‌کنند. کرم ابریشم با انقباض عضلات خود، این سوراخ‌ها را باز و بسته می‌کند.
نحوه قرارگیری اسپیراکل‌ها:
- یک جفت اسپیراکل در اولین بخش قفسه سینه (T1) قرار دارد.
- هشت جفت دیگر در هشت بخش اول شکم (A1 تا A8) قرار دارند.
پاهای واقعی (True Legs)
سه جفت پای بندبند، که به عنوان پاهای سینه‌ای یا پاهای واقعی نیز شناخته می‌شوند، در هر یک از سه بخش قفسه سینه به صورت جفتی قرار دارند. هر پای واقعی به یک چنگال کوچک ختم می‌شود. این پاها با پاهای کاذب گوشتی که در امتداد حفره شکمی قرار دارند، متفاوت هستند.
آرواره‌ها (Mandibles)
آرواره‌ها که در قسمت سر قرار دارند، برای جویدن برگ‌ها استفاده می‌شوند.
پاهای کاذب مقعدی (Anal Prolegs)
پاهای کاذب مقعدی، یک جفت پای غیربندبند و کاذب هستند که در آخرین قسمت شکم قرار دارند. این پاها که در قسمت A10 قرار گرفته‌اند، معمولاً به خوبی رشد کرده‌اند.
