کوسه لیمویی: حقایق جالب، رفتار اجتماعی و وضعیت بقا
کوسه لیمویی (نام علمی: Negaprion brevirostris) نام خود را از رنگ زرد مایل به قهوه‌ای قسمت پشتی‌اش گرفته است. این رنگ به استتار کوسه در بسترهای شنی دریا کمک می‌کند. با وجود جثه بزرگ، قدرت زیاد و گوشتخوار بودن، کوسه لیمویی خطری برای انسان محسوب نمی‌شود. در این مطلب به بررسی ویژگی‌ها و حقایق جالب درباره این کوسه می‌پردازیم.
اطلاعات سریع درباره کوسه لیمویی:
- نام علمی: Negaprion brevirostris
- ویژگی‌های متمایز کننده: بدنی تنومند، رنگ زرد، و باله پشتی دوم تقریباً به اندازه باله پشتی اول
- اندازه متوسط: 2.4 تا 3.1 متر
- رژیم غذایی: گوشتخوار، ترجیحاً ماهی‌های استخوانی
- طول عمر: 27 سال در حیات وحش
- زیستگاه: آب‌های ساحلی اقیانوس اطلس و آرام در قاره آمریکا
- وضعیت حفاظتی: در نزدیکی تهدید
- فرمانرو: جانوران
- شاخه: طنابداران
- رده: غضروف‌ماهیان
- راسته: کوسه‌سانان
- تیره: کوسه‌های درنده
کوسه‌های لیمویی با ظاهر منحصربه‌فرد و رفتار اجتماعی جالب، همواره مورد توجه محققان و علاقه‌مندان به دنیای زیر آب بوده‌اند. شناخت بیشتر این کوسه به حفاظت از این گونه ارزشمند کمک خواهد کرد.
ویژگی‌های ظاهری کوسه لیمویی:
علاوه بر رنگ زرد متمایز، یکی از راه‌های آسان برای شناسایی کوسه لیمویی، توجه به باله‌های پشتی آن است. در این گونه، هر دو باله پشتی مثلثی شکل و تقریباً هم‌اندازه هستند. کوسه لیمویی دارای پوزه‌ای کوتاه و سری پهن است که مملو از گیرنده‌های الکتریکی (آمپول‌های لورنزینی) است. این کوسه‌ها ماهی‌های حجیمی هستند و معمولاً طول آن‌ها بین 2.4 تا 3.1 متر و وزنشان حدود 90 کیلوگرم است. بزرگ‌ترین کوسه لیمویی ثبت شده 3.4 متر طول و 184 کیلوگرم وزن داشته است.
با توجه به این ویژگی‌ها، تشخیص کوسه‌های لیمویی در زیستگاه‌هایشان کار دشواری نخواهد بود. این کوسه‌ها به دلیل ظاهر خاصشان همواره مورد توجه بوده‌اند.
پراکندگی جغرافیایی کوسه لیمویی:
کوسه‌های لیمویی در اقیانوس اطلس و آرام یافت می‌شوند، گستره‌ی آن‌ها از نیوجرسی تا جنوب برزیل و از باخا کالیفرنیا تا اکوادور امتداد دارد. همچنین ممکن است در سواحل غربی آفریقا نیز یافت شوند، اگرچه در مورد اینکه آیا این کوسه‌ها زیرگونه‌ای متفاوت هستند یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد.
این کوسه‌ها آب‌های گرم نیمه‌گرمسیری در امتداد فلات قاره را ترجیح می‌دهند. کوسه‌های کوچکتر ممکن است در آب‌های کم عمق، از جمله خلیج‌ها و رودخانه‌ها یافت شوند، در حالی که نمونه‌های بزرگتر ممکن است به دنبال آب‌های عمیق‌تر باشند. کوسه‌های بالغ بین مناطق شکار و زادآوری مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت‌ها نقش مهمی در بقای این گونه از کوسه‌ها دارند.
رژیم غذایی کوسه لیمویی:
مانند تمام کوسه‌ها، کوسه لیمویی گوشتخوار است. با این حال، این کوسه در انتخاب طعمه بسیار سخت‌گیرتر از سایرین است. کوسه‌های لیمویی طعمه‌های فراوان با اندازه متوسط را انتخاب می‌کنند و ماهی‌های استخوانی را به ماهی‌های غضروفی، سخت پوستان یا نرم تنان ترجیح می‌دهند. گزارش‌هایی از آدم‌خواری، به‌ویژه در میان نمونه‌های جوان، وجود دارد. این رفتار نشان‌دهنده رقابت شدید برای بقا در بین کوسه‌های جوان است.
کوسه‌های لیمویی به خاطر رفتارهای تغذیه‌ای جنون‌آمیزشان مشهور هستند. کوسه با سرعت به سمت قربانی خود حرکت می‌کند، از باله‌های سینه‌ای خود برای ترمز استفاده می‌کند و سپس به جلو ضربه می‌زند تا طعمه را بگیرد و تکه‌های گوشت را جدا کند. کوسه‌های دیگر نه تنها با خون و سایر مایعات، بلکه با صدا نیز به سمت طعمه جذب می‌شوند. کوسه‌هایی که در شب شکار می‌کنند، با استفاده از حس‌های الکترومغناطیسی و بویایی، طعمه را ردیابی می‌کنند. این توانایی‌های حسی، کوسه لیمویی را به یک شکارچی موفق تبدیل کرده است.
رفتار اجتماعی کوسه لیمویی:
کوسه‌های لیمویی موجوداتی اجتماعی هستند که عمدتاً بر اساس اندازه مشابه، گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند. مزایای رفتار اجتماعی شامل محافظت، ارتباط، جفت‌گیری و شکار است. معایب آن شامل رقابت برای غذا، افزایش خطر ابتلا به بیماری و آلودگی به انگل است. مغز کوسه لیمویی از نظر جرم نسبی با مغز پرندگان و پستانداران قابل مقایسه است. این کوسه‌ها توانایی ایجاد پیوندهای اجتماعی، همکاری و یادگیری از یکدیگر را نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که کوسه‌های لیمویی از هوش و پیچیدگی اجتماعی بالایی برخوردارند.
تولید مثل کوسه لیمویی:
کوسه‌ها به مناطق جفت‌گیری و زادگاه خود بازمی‌گردند. ماده‌ها چند همسری دارند و ظاهراً برای جلوگیری از درگیری با نرها، با چندین جفت جفت‌گیری می‌کنند. پس از یک سال بارداری، ماده تا 18 توله به دنیا می‌آورد. یک سال دیگر لازم است تا دوباره بتواند جفت‌گیری کند. توله‌ها چندین سال در زادگاه خود باقی می‌مانند. کوسه‌های لیمویی بین 12 تا 16 سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند و حدود 27 سال در طبیعت زندگی می‌کنند. این استراتژی تولید مثلی به بقای نسل کوسه‌های لیمویی کمک می‌کند.
کوسه لیمویی و انسان‌ها:
کوسه‌های لیمویی نسبت به انسان‌ها پرخاشگر نیستند. تنها 10 مورد حمله کوسه که به کوسه‌های لیمویی نسبت داده شده است، در پرونده بین‌المللی حملات کوسه‌ها ثبت شده است. هیچ یک از این گازگرفتگی‌های تحریک نشده، کشنده نبوده است. این آمار نشان می‌دهد که خطر حمله کوسه لیمویی به انسان بسیار پایین است.
Negaprion breviostris یکی از بهترین گونه‌های کوسه مورد مطالعه است. این امر تا حد زیادی به دلیل تحقیقات ساموئل گروبر در دانشگاه میامی است. برخلاف بسیاری از گونه‌های کوسه، کوسه‌های لیمویی در اسارت عملکرد خوبی دارند. طبیعت آرام این حیوانات، آن‌ها را به سوژه‌های محبوبی برای غواصی تبدیل کرده است. غواصان به راحتی می‌توانند در کنار این کوسه‌ها شنا کنند و از زیبایی آن‌ها لذت ببرند.
وضعیت حفاظتی کوسه لیمویی:
فهرست قرمز IUCN کوسه لیمویی را به عنوان "در نزدیکی تهدید" طبقه‌بندی می‌کند. فعالیت‌های انسانی مسئول کاهش جمعیت این گونه هستند، از جمله صید ماهی و همچنین صید برای تحقیقات و تجارت آکواریوم. این گونه از کوسه برای غذا و چرم صید می‌شود. توجه به این موضوع و تلاش برای کاهش اثرات منفی انسانی بر زندگی این کوسه‌ها ضروری است.
