آنکیلوسورها: تانک‌های زره‌پوش دنیای دایناسورها
در دوران‌های ژوراسیک و کرتاسه، دایناسورهای درنده‌ای بر زمین حکمرانی می‌کردند. در این شرایط، تعجبی نداشت که گیاه‌خواران به فکر ایجاد سازوکارهای دفاعی پیچیده بیفتند. آنکیلوسورها (به معنی "مارمولک‌های جوش‌خورده") نمونه بارزی از این تکامل هستند. این دایناسورهای گیاه‌خوار برای در امان ماندن از حمله‌ی شکارچیان، زرهی سخت و فلس‌دار، به همراه میخ‌ها و صفحات استخوانی روی بدن خود پرورش دادند. برخی از گونه‌ها نیز گرزهای خطرناکی در انتهای دم بلند خود داشتند که با آن به گوشتخواران مهاجم ضربه می‌زدند.
خویشاوندان آنکیلوسور
اگرچه آنکیلوسور مشهورترینِ آنکیلوسورهاست، اما لزوماً فراوان‌ترین یا حتی جالب‌ترین آنها نبوده است. در اواخر دوره‌ی کرتاسه، آنکیلوسورها از آخرین دایناسورهای باقی‌مانده بودند. حتی درندگانی مثل تیرانوسورها هم نتوانستند آنها را از بین ببرند، اما انقراض کرتاسه-پالئوژن (K/T Extinction) این کار را کرد. حدود 65 میلیون سال پیش، زره برخی از آنکیلوسورها به قدری پیشرفته شده بود که می‌توانست با زره یک تانک M-1 رقابت کند!
زره سخت و ناهموار تنها ویژگی منحصربه‌فرد آنکیلوسورها نبود (هرچند که بارزترین آنها بود). این دایناسورها معمولاً تنومند، کوتاه قد، با پاهای کوتاه و احتمالاً چهارپایانی بسیار کند بودند که روزهای خود را به چرا در میان گیاهان کوتاه می‌گذراندند و از نظر هوشی نیز چندان برتر نبودند. مانند سایر دایناسورهای گیاه‌خوار مانند سوروپودها و اورنیتوپودها، برخی از گونه‌ها ممکن است به صورت گله‌ای زندگی می‌کردند که این امر دفاع بیشتری در برابر شکارچیان فراهم می‌کرد.
تکامل آنکیلوسورها
با وجود اینکه شواهد پراکنده هستند، دیرینه‌شناسان بر این باورند که اولین آنکیلوسورهای قابل شناسایی - یا به عبارت بهتر، دایناسورهایی که بعداً به آنکیلوسورها تکامل یافتند - در اوایل دوره ژوراسیک ظاهر شدند. دو نامزد احتمالی سارکولستس (Sarcolestes)، یک گیاه‌خوار اواسط ژوراسیک که تنها از روی یک تکه استخوان فک شناخته می‌شود، و تیانچیسوروس (Tianchisaurus) هستند. در موقعیت محکم‌تری دراکوپلتای (Dracopelta) اواخر ژوراسیک قرار دارد که تنها حدود سه فوت از سر تا دم طول داشت، اما دارای نمای زرهی کلاسیک آنکیلوسورهای بزرگتر بعدی، منهای دم گرزدار بود.
دانشمندان با یافته‌های بعدی در موقعیت محکم‌تری قرار دارند. ندوسورها (Nodosauridae) (خانواده‌ای از دایناسورهای زرهی که ارتباط نزدیکی با آنکیلوسورها دارند و گاهی اوقات در زیر مجموعه آنها طبقه‌بندی می‌شوند) در اواسط دوره کرتاسه شکوفا شدند. این دایناسورها با سرهای دراز و باریک، مغزهای کوچک و فقدان دم گرزدار مشخص می‌شدند. مشهورترین ندوسورها شامل ندوسوروس (Nodosaurus)، سوروپلتا (Sauropelta) و ادمونتونی (Edmontonia) بودند که آخری به ویژه در آمریکای شمالی رایج بود.
یکی از نکات قابل توجه در مورد تکامل آنکیلوسورها این است که این موجودات تقریباً در همه جای زمین زندگی می‌کردند. اولین دایناسوری که تاکنون در قطب جنوب کشف شده است یک آنکیلوسور بود، همچنین مینمی (Minmi) استرالیایی نیز که یکی از کوچکترین نسبت‌های مغز به بدن را در بین هر دایناسوری داشت. با این حال، بیشتر آنکیلوسورها و ندوسورها در خشکی‌های گوندوانا (Gondwana) و لوراسیا (Laurasia) زندگی می‌کردند که بعداً آمریکای شمالی و آسیا را به وجود آوردند.
آنکیلوسورهای اواخر دوره کرتاسه
در اواخر دوره کرتاسه، آنکیلوسورها به اوج تکامل خود رسیدند. بین 75 تا 65 میلیون سال پیش، برخی از جنس‌های آنکیلوسور زرهی فوق‌العاده ضخیم و پیچیده ایجاد کردند، بدون شک این امر نتیجه فشارهای اکولوژیکی اعمال شده توسط شکارچیان بزرگتر و قوی‌تر مانند تیرانوسور رکس بود. می‌توان تصور کرد که تعداد بسیار کمی از دایناسورهای گوشتخوار جرات حمله به یک آنکیلوسور بالغ را داشتند، زیرا تنها راه کشتن آن این بود که آن را به پشت برگردانند و زیر شکم نرمش را گاز بگیرند.
با این حال، همه دیرینه‌شناسان موافق نیستند که زره آنکیلوسورها (و ندوسورها) صرفاً یک عملکرد دفاعی داشته است. این احتمال وجود دارد که برخی از آنکیلوسورها از میخ‌ها و گرزهای خود برای تثبیت سلطه در گله یا برای زورآزمایی با سایر نرها برای حق جفت‌گیری با ماده‌ها استفاده می‌کردند، که نمونه بارز انتخاب جنسی است. با این حال، این احتمالاً یک استدلال "یا این یا آن" نیست: از آنجایی که تکامل در مسیرهای متعددی کار می‌کند، احتمالاً آنکیلوسورها زره خود را برای اهداف دفاعی، نمایشی و جفت‌گیری به طور همزمان تکامل داده‌اند.
