چرا لباس‌ها چروک می‌شوند؟ راهنمای جامع رفع چروک لباس + ترفندهای اتوکشی
چرا لباس‌ها چروک می‌شوند؟
گرما و رطوبت، دو عامل اصلی چروک شدن لباس‌ها هستند. گرما با تضعیف پیوندهای بین مولکولی در الیاف پارچه، باعث ایجاد تغییر شکل در آنها می‌شود. وقتی این پیوندها شکسته می‌شوند، الیاف دیگر استحکام اولیه خود را ندارند و به راحتی تغییر موقعیت می‌دهند. هنگام سرد شدن پارچه، پیوندهای جدیدی شکل می‌گیرند و الیاف در حالت جدید تثبیت می‌شوند. این پدیده هم دلیل اتو کردن و از بین بردن چروک لباس‌هاست و هم توضیح می‌دهد که چرا رها کردن لباس‌های گرم و مرطوب در یک توده بعد از خشک‌کن، باعث ایجاد چروک می‌شود.
میزان آسیب‌پذیری پارچه‌ها در برابر چروک شدن یکسان نیست. پارچه‌هایی مانند نایلون، پشم و پلی‌استر دارای "دمای انتقال شیشه‌ای" هستند. زیر این دما، ساختار مولکولی آنها تقریباً کریستالی است و بالای آن، حالت سیال‌تری به خود می‌گیرند.
آب نقش کلیدی در چروک شدن پارچه‌های سلولزی مانند پنبه، کتان و ریون ایفا می‌کند. پلیمرهای این پارچه‌ها با پیوندهای هیدروژنی به هم متصل شده‌اند، همان نوع پیوندهایی که مولکول‌های آب را کنار هم نگه می‌دارند. پارچه‌های جاذب، اجازه می‌دهند مولکول‌های آب به داخل فضاهای بین زنجیره‌های پلیمری نفوذ کنند و پیوندهای هیدروژنی جدیدی تشکیل شود. با تبخیر آب، شکل جدید در پارچه تثبیت می‌شود. اتو بخار به خوبی می‌تواند این نوع چروک‌ها را از بین ببرد.
پارچه‌های بدون نیاز به اتو (Permanent Press)
در دهه ۱۹۵۰، روث روگان بنریتو، شیمیدان وزارت کشاورزی ایالات متحده، روشی را برای تولید پارچه‌های بدون چروک یا اصطلاحاً "Permanent Press" ابداع کرد. این روش با جایگزینی پیوندهای هیدروژنی بین واحدهای پلیمری با پیوندهای عرضی مقاوم در برابر آب عمل می‌کرد. به عبارت دیگر، ساختار پارچه به گونه‌ای تغییر داده می‌شد که دیگر مستعد چروک شدن نباشد.
با این حال، ماده پیونددهنده مورد استفاده در این فرآیند، فرمالدئید بود که ماده‌ای سمی، بدبو و خارش‌آور محسوب می‌شد. علاوه بر این، این روش استحکام برخی از پارچه‌ها را کاهش داده و آنها را شکننده‌تر می‌کرد. در سال ۱۹۹۲، روش جدیدی توسعه یافت که میزان فرمالدئید موجود در سطح پارچه را به طور قابل توجهی کاهش می‌داد. امروزه از این روش برای تولید بسیاری از لباس‌های نخی بدون چروک استفاده می‌شود.
- دانستنی های علمی
- دانستنی ها
