موجودات خونسرد: راز بقا در دمای متغیر
موجودات خونسرد، که به طور علمی به آنها "اکتوترم" (Ectotherm) گفته می‌شود، قادر به تنظیم دمای داخلی بدن خود نیستند. در نتیجه، دمای بدن آنها مستقیماً تحت تأثیر دمای محیط اطرافشان قرار می‌گیرد. ریشه کلمه اکتوترم از زبان یونانی و از دو واژه "ektos" به معنای "بیرونی" و "thermos" به معنای "گرما" گرفته شده است.
اصطلاح "خونسرد" که به طور عامیانه استفاده می‌شود، ممکن است گمراه‌کننده باشد. چرا که خون این موجودات لزوماً سرد نیست، بلکه آنها برای تنظیم دمای بدن خود به منابع گرمایی خارجی وابسته هستند.
از جمله جانوران خونسرد می‌توان به خزندگان، دوزیستان، خرچنگ‌ها و ماهی‌ها اشاره کرد.
تنظیم دما در موجودات خونسرد
بسیاری از موجودات خونسرد در محیط‌هایی با دمای نسبتاً ثابت زندگی می‌کنند، مانند اقیانوس. در این شرایط، نیاز به تنظیم دمای بدن به حداقل می‌رسد. با این حال، در صورت لزوم، خرچنگ‌ها و سایر موجودات خونسرد ساکن دریا، به سمت مناطق با دمای مطلوب مهاجرت می‌کنند.
موجودات خونسردی که در خشکی زندگی می‌کنند، برای تنظیم دمای بدن خود از روش‌هایی مانند آفتاب گرفتن یا پناه بردن به سایه استفاده می‌کنند. برخی از حشرات نیز با لرزاندن عضلات بال خود (بدون تکان دادن بال‌ها) خود را گرم می‌کنند.
به دلیل وابستگی این موجودات به شرایط محیطی، معمولاً در طول شب و اوایل صبح فعالیت کمتری دارند. بسیاری از آنها قبل از شروع فعالیت، نیاز دارند تا دمای بدن خود را افزایش دهند.
موجودات خونسرد در زمستان
در طول فصل زمستان یا زمانی که غذا کمیاب می‌شود، بسیاری از موجودات خونسرد وارد حالت رخوت (Torpor) می‌شوند. در این حالت، سوخت‌وساز بدن آنها به شدت کاهش یافته یا متوقف می‌شود. رخوت در واقع نوعی خواب زمستانی کوتاه‌مدت است که ممکن است از چند ساعت تا یک شب طول بکشد. میزان سوخت‌وساز در حیوانات در حالت رخوت می‌تواند تا 95 درصد نسبت به حالت استراحت کاهش یابد.
موجودات خونسرد همچنین می‌توانند به خواب زمستانی (Hibernation) فرو روند. این حالت می‌تواند برای یک فصل کامل و در برخی گونه‌ها مانند قورباغه حفار، حتی برای سال‌ها به طول انجامد. میزان سوخت‌وساز در موجودات خونسرد در حالت خواب زمستانی به حدود یک تا دو درصد حالت استراحت می‌رسد. مارمولک‌های مناطق گرمسیری به دلیل عدم سازگاری با هوای سرد، وارد خواب زمستانی نمی‌شوند.
