تشعشع چیست؟ تعریف، انواع و مثال‌های کاربردی (Radiation)
تشعشع و رادیواکتیویته دو مفهوم هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. نکته مهم این است که برای تابش انرژی، یک ماده لزوماً نباید رادیواکتیو باشد. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر مفهوم تشعشع و تفاوت آن با رادیواکتیویته می‌پردازیم.
تعریف تشعشع (Radiation)
تشعشع به انتشار و انتقال انرژی به شکل امواج، ذرات یا پرتوها گفته می‌شود. به طور کلی، سه نوع اصلی تشعشع وجود دارد:
- تشعشع غیریونیزه کننده (Non-ionizing radiation): این نوع تشعشع، انتشار انرژی از ناحیه کم‌انرژی طیف الکترومغناطیسی است. منابع تشعشع غیریونیزه کننده شامل نور مرئی، امواج رادیویی، مایکروویو، مادون قرمز (گرما) و نور فرابنفش می‌شوند.
- تشعشع یونیزه کننده (Ionizing radiation): این نوع تشعشع انرژی کافی برای جدا کردن یک الکترون از مدار اتمی و ایجاد یون را دارد. تشعشعات یونیزه کننده شامل اشعه ایکس، پرتوهای گاما، ذرات آلفا و ذرات بتا هستند.
- نوترون‌ها (Neutrons): نوترون‌ها ذراتی هستند که در هسته اتم یافت می‌شوند. هنگامی که از هسته جدا می‌شوند، انرژی دارند و به عنوان تشعشع عمل می‌کنند.
مثال‌هایی از تشعشع
تشعشع شامل انتشار هر بخش از طیف الکترومغناطیسی و همچنین آزاد شدن ذرات است. در اینجا چند نمونه از تشعشع آورده شده است:
- یک شمع روشن، تشعشع را به شکل گرما و نور منتشر می‌کند.
- خورشید تشعشع را به شکل نور، گرما و ذرات ساطع می‌کند.
- اورانیوم-238 با تجزیه به توریوم-234، تشعشع را به شکل ذرات آلفا منتشر می‌کند.
- الکترون‌ها هنگام انتقال از یک سطح انرژی به سطح انرژی پایین‌تر، تشعشع را به شکل فوتون منتشر می‌کنند.
تفاوت بین تشعشع و رادیواکتیویته
تشعشع به آزاد شدن انرژی، چه به صورت امواج و چه به صورت ذرات، گفته می‌شود. در مقابل، رادیواکتیویته به واپاشی یا شکسته شدن هسته اتم اشاره دارد. یک ماده رادیواکتیو، هنگام واپاشی، تشعشع منتشر می‌کند.
نمونه‌هایی از واپاشی شامل واپاشی آلفا، واپاشی بتا، واپاشی گاما، انتشار نوترون و شکافت خود به خودی هستند. تمام ایزوتوپ‌های رادیواکتیو تشعشع منتشر می‌کنند، اما لزوماً تمام تشعشعات ناشی از رادیواکتیویته نیستند.
- شیمی
- علم
