هرم بزرگ جیزه: رازهای شگفت‌انگیز و عظمت پابرجا در قلب مصر

هرم بزرگ جیزه، واقع در حدود ده مایلی جنوب غربی قاهره، به عنوان آرامگاه فرعون خوفو (Khufu) در قرن بیست و ششم قبل از میلاد ساخته شد. این بنا با ارتفاع تقریبی 147 متر (481 فوت)، نه تنها بزرگترین هرمی است که تاکنون ساخته شده، بلکه تا اواخر قرن نوزدهم یکی از بلندترین سازه‌های جهان نیز به شمار می‌رفت. عظمت و زیبایی خیره‌کننده هرم بزرگ جیزه، آن را به یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان تبدیل کرده است.

شگفت‌آور است که هرم بزرگ جیزه در طول بیش از 4500 سال، استوار و پابرجا مانده و تنها شگفتی باستانی است که تا به امروز دوام آورده است. این هرم، نمادی از تمدن باستانی مصر و قدرت مهندسی و معماری مصریان باستان است. بازدید از هرم بزرگ جیزه، فرصتی است برای تجربه‌ی شکوه و عظمت تاریخ و تمدن مصر باستان و درک قدرت و دانش نیاکان ما.

خوفو: فرعون سازنده هرم بزرگ

خوفو (Khufu) که در یونانی به نام Cheops شناخته می‌شود، دومین پادشاه از سلسله چهارم مصر باستان بود که حدود 23 سال در اواخر قرن بیست و ششم قبل از میلاد حکومت کرد. او پسر فرعون اسنفرو (Sneferu) و ملکه هتپ هرس یکم (Hetepheres I) بود. اسنفرو به عنوان اولین فرعونی که اهرام را بنا کرد، شهرت دارد.

با وجود شهرت خوفو به خاطر ساخت دومین و بزرگترین هرم در تاریخ مصر، اطلاعات زیادی درباره او در دست نیست. تنها یک مجسمه بسیار کوچک (سه اینچی) عاجی از او یافت شده که تنها تصویری اجمالی از چهره او به ما می‌دهد. می‌دانیم که دو تن از فرزندانش (جدف رع و خفرع) پس از او فرعون شدند و اعتقاد بر این است که او حداقل سه همسر داشته است.

اینکه آیا خوفو حاکمی مهربان یا ظالم بوده، همچنان مورد بحث است. قرن‌ها، بسیاری بر این باور بودند که او به دلیل داستان‌هایی مبنی بر استفاده از نیروی کار بردگان برای ساخت هرم بزرگ، منفور بوده است. اما این موضوع رد شده است. احتمالاً مصریان که فراعنه خود را به عنوان مردان خدا می‌دیدند، او را به اندازه پدرش بخشنده نمی‌دانستند، اما او را همچنان یک حاکم سنتی مصری می‌پنداشتند.

هرم بزرگ: شاهکار مهندسی و معماری

هرم بزرگ، یک شاهکار بی‌نظیر در مهندسی و معماری است. دقت و ظرافت ساخت این هرم، حتی سازندگان مدرن را نیز به حیرت وا می‌دارد. هرم بر روی یک فلات صخره‌ای در ساحل غربی رود نیل در شمال مصر بنا شده است. در زمان ساخت، هیچ سازه دیگری در آن منطقه وجود نداشت. بعدها بود که این ناحیه با دو هرم دیگر، ابوالهول و سایر مصطبه‌ها توسعه یافت.

هرم بزرگ بسیار عظیم است و مساحتی بالغ بر 5 هکتار (13 جریب) را پوشش می‌دهد. هر ضلع آن، اگرچه طول دقیقی ندارد، تقریباً 230 متر (756 فوت) طول دارد. هر گوشه تقریباً یک زاویه 90 درجه دقیق است. جالب اینجاست که هر ضلع به یکی از جهات اصلی جغرافیایی: شمال، شرق، جنوب و غرب، تراز شده است. ورودی آن در وسط ضلع شمالی قرار دارد.

ساختار هرم بزرگ از 2.3 میلیون بلوک سنگی بسیار بزرگ و سنگین تشکیل شده است که وزن متوسط هر بلوک 2.5 تن و وزن بزرگترین بلوک‌ها 15 تن است. گفته می‌شود هنگامی که ناپلئون بناپارت در سال 1798 از هرم بزرگ بازدید کرد، محاسبه کرد که سنگ کافی برای ساخت دیواری به عرض 30 سانتی‌متر و ارتفاع 3.6 متر در اطراف فرانسه وجود دارد.

روی سنگ‌ها یک لایه صاف از سنگ آهک سفید قرار داده شده بود. در بالای هرم، یک سنگ تاج قرار داشت که برخی می‌گویند از الکتروم (آلیاژی از طلا و نقره) ساخته شده بود. سطح سنگ آهکی و سنگ تاج، کل هرم را در زیر نور خورشید درخشان می‌کرد.

در داخل هرم بزرگ سه اتاق دفن وجود دارد. اولین اتاق در زیر زمین قرار دارد. دومین اتاق که اغلب به اشتباه اتاق ملکه نامیده می‌شود، درست بالای سطح زمین قرار دارد. سومین و آخرین اتاق، اتاق پادشاه، در قلب هرم قرار دارد. یک گالری بزرگ به سمت آن منتهی می‌شود. اعتقاد بر این است که خوفو در یک تابوت سنگی سنگین در داخل اتاق پادشاه دفن شده است.

چگونه هرم بزرگ ساخته شد؟

باور اینکه یک فرهنگ باستانی توانسته باشد چنین سازه عظیم و دقیقی را بسازد، به خصوص با توجه به اینکه آنها فقط ابزارهای مسی و برنزی در اختیار داشتند، شگفت‌انگیز است. اینکه دقیقاً چگونه این کار را انجام داده‌اند، یک معمای حل نشده است که قرن‌ها ذهن مردم را به خود مشغول کرده است.

گفته می‌شود کل پروژه 30 سال به طول انجامیده است: 10 سال برای آماده‌سازی و 20 سال برای ساخت واقعی. بسیاری بر این باورند که این امر امکان‌پذیر است، با این احتمال که حتی می‌توانسته سریع‌تر نیز ساخته شود.

کارگرانی که هرم بزرگ را ساختند، برده نبودند، همانطور که قبلاً تصور می‌شد، بلکه دهقانان معمولی مصری بودند که حدود سه ماه در سال برای کمک به ساخت و ساز استخدام می‌شدند، یعنی در زمانی که رود نیل طغیان می‌کرد و کشاورزان نیازی به کار در مزارع خود نداشتند.

سنگ‌ها در ضلع شرقی نیل استخراج می‌شدند، به شکل مورد نظر برش داده می‌شدند و سپس روی سورتمه‌ای قرار می‌گرفتند که توسط مردان تا کنار رودخانه کشیده می‌شد. در اینجا، سنگ‌های بزرگ روی بارج‌ها بارگیری می‌شدند، از رودخانه عبور داده می‌شدند و سپس به محل ساخت و ساز کشیده می‌شدند.

اعتقاد بر این است که محتمل‌ترین راهی که مصریان این سنگ‌های سنگین را به ارتفاع بالا بردند، ساخت یک سطح شیب‌دار خاکی عظیم بود. با تکمیل هر سطح، سطح شیب‌دار بالاتر ساخته می‌شد و سطح زیرین خود را پنهان می‌کرد. هنگامی که تمام سنگ‌های بزرگ در جای خود قرار می‌گرفتند، کارگران از بالا به پایین کار می‌کردند تا پوشش سنگ آهک را قرار دهند. با پایین آمدن، سطح شیب‌دار خاکی کم کم برداشته می‌شد.

فقط پس از تکمیل پوشش سنگ آهک، سطح شیب‌دار را می‌توان به طور کامل برداشت و هرم بزرگ نمایان می‌شود.

غارت و آسیب

هیچ کس دقیقاً نمی‌داند چه مدت هرم بزرگ دست نخورده باقی ماند تا اینکه غارت شد، اما احتمالاً مدت زیادی نبود. قرن‌ها پیش، تمام ثروت‌های فرعون برده شده بود، حتی جسد او نیز از هرم خارج شده بود. تنها چیزی که باقی مانده است، کف تابوت گرانیتی او است - حتی قسمت بالایی آن نیز ناپدید شده است. سنگ تاج نیز مدت‌هاست که از بین رفته است.

خلیفه مأمون، حاکم عرب، با این تصور که هنوز گنجی در داخل هرم وجود دارد، در سال 818 میلادی به مردانش دستور داد تا با ضربات پتک راه خود را به داخل هرم بزرگ باز کنند. آنها موفق شدند گالری بزرگ و تابوت گرانیتی را پیدا کنند، اما مدت‌ها پیش همه چیز از گنج خالی شده بود. اعراب که از این همه کار سخت بدون پاداش ناراحت شده بودند، پوشش سنگ آهکی را جدا کردند و برخی از بلوک‌های سنگی برش خورده را برای استفاده در ساختمان‌ها برداشتند. در مجموع، آنها حدود 9 متر از بالای هرم بزرگ را تخریب کردند.

آنچه باقی مانده است، یک هرم خالی است که هنوز هم از نظر اندازه باشکوه است، اما به اندازه گذشته زیبا نیست، زیرا فقط بخش بسیار کوچکی از پوشش سنگ آهکی زیبای آن در امتداد پایین باقی مانده است.

و اما دو هرم دیگر...

هرم بزرگ جیزه در کنار دو هرم دیگر قرار دارد. هرم دوم توسط خفرع، پسر خوفو، ساخته شده است. اگرچه هرم خفرع بزرگتر از هرم پدرش به نظر می رسد، اما این یک توهم است، زیرا زمین زیر هرم خفرع بالاتر است. در واقع، این هرم حدود 10 متر (33.5 فوت) کوتاه تر است. اعتقاد بر این است که خفرع ابوالهول بزرگ را نیز ساخته است که با شکوه در کنار هرم او قرار دارد.

هرم سوم در جیزه بسیار کوتاهتر است و تنها حدود 70 متر (228 فوت) ارتفاع دارد. این هرم به عنوان محل دفن منکورع، نوه خوفو و پسر خفرع، ساخته شده است.

به منظور حفاظت از این سه هرم جیزه در برابر تخریب و آسیب بیشتر، آنها در سال 1979 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.