چرت (Chert): سنگی پنهان اما فراگیر

سنگ چرت، با وجود فراوانی، به عنوان یک نوع سنگ متمایز در بین عموم مردم شناخته شده نیست. این سنگ ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را از سایر سنگ‌ها متمایز می‌کند. اگر به دنبال شناسایی سنگ چرت هستید، به دنبال این چهار ویژگی کلیدی باشید:

• جلای مومی: سطحی براق و شبیه موم دارد.
• شکستگی صدفی: شکستگی‌هایی شبیه به شکل صدف، ناشی از کانی سیلیسی کلسدونی سازنده آن.
• سختی بالا: سختی 7 در مقیاس موس، که نشان‌دهنده مقاومت بالای آن است.
• بافت رسوبی صاف: بافتی غیر آواری و همگن دارد.

گرهک‌های سنگ چرت (Flint Nodules)

سنگ چرت در سه محیط اصلی تشکیل می‌شود. هنگامی که میزان سیلیس در مقایسه با کربنات، مانند آنچه در سنگ آهک یا بستر گچ وجود دارد، کمتر باشد، سیلیس می‌تواند به صورت توده‌های سخت و خاکستری رنگ سنگ آتشزنه از هم جدا شود. این گرهک‌ها ممکن است با فسیل‌ها اشتباه گرفته شوند.

یشم (Jasper) و عقیق (Agate)

دومین محیط تشکیل سنگ چرت، رگه‌ها و شکاف‌هایی هستند که به آرامی دچار تغییر شکل شده و با کلسدونی نسبتاً خالص پر می‌شوند. این ماده معمولاً سفید تا قرمز است و اغلب ظاهری نواری دارد. سنگ‌های مات یشم و سنگ‌های شفاف عقیق نامیده می‌شوند. هر دو نوع سنگ ممکن است به عنوان سنگ‌های قیمتی نیز مورد استفاده قرار گیرند.

چرت به عنوان سنگ قیمتی

سختی و تنوع رنگ و طرح، چرت را به یک سنگ قیمتی محبوب تبدیل کرده است. این کابوشن‌های صیقلی، که برای فروش در یک نمایشگاه سنگ ارائه شده‌اند، جذابیت‌های یشم (در وسط) و عقیق (در دو طرف) را به نمایش می‌گذارند. چرت، به دلیل سختی بالا و مقاومت در برابر خراش، گزینه مناسبی برای ساخت جواهرات و زیورآلات است.

چرت لایه‌ای (Bedded Chert)

سومین محیط تشکیل سنگ چرت، حوضه‌های عمیق اقیانوسی هستند، جایی که پوسته‌های میکروسکوپی پلانکتون‌های سیلیسی، به ویژه دیاتومه‌ها، از آب‌های سطحی بالایی انباشته می‌شوند. این نوع چرت، همانند بسیاری از سنگ‌های رسوبی دیگر، به صورت لایه‌ای تشکیل می‌شود. لایه‌های نازک شیل، لایه‌های چرت را در این نمای بیرونی از هم جدا می‌کنند. این نوع چرت لایه ای اغلب در مناطقی یافت می شود که قبلا بستر اقیانوس بوده اند.

چرت سفید (White Chert)

چرت ساخته شده از کلسدونی نسبتا خالص، معمولاً سفید یا مایل به سفید است. مواد و شرایط مختلف، رنگ‌های متفاوتی را ایجاد می‌کنند. ناخالصی ها و مواد معدنی موجود در طول فرآیند تشکیل می توانند طیف وسیعی از رنگ ها را در چرت ایجاد کنند.

چرت قرمز (Red Chert)

رنگ قرمز چرت ناشی از نسبت کمی از رس اعماق دریا است، یعنی ریزترین رسوباتی که در کف دریا دور از خشکی ته نشین می شوند. وجود اکسید آهن در این رسوبات، عامل اصلی رنگ قرمز در این نوع چرت است.

چرت قهوه ای (Brown Chert)

مواد معدنی رسی و همچنین اکسیدهای آهن می توانند باعث رنگ قهوه ای در چرت شوند. نسبت بیشتر رس می تواند بر درخشش چرت تأثیر بگذارد و ظاهر آن را به سمت چینی یا مات تغییر دهد. در این حالت، شروع به شبیه شدن به شکلات می کند. در واقع، میزان و نوع ناخالصی ها نقش مهمی در تعیین رنگ نهایی چرت دارند.

چرت سیاه (Black Chert)

مواد آلی، که باعث ایجاد رنگ‌های خاکستری و سیاه می‌شوند، در چرت‌های جوان‌تر رایج هستند. این نوع چرت ها حتی ممکن است سنگ منشاء نفت و گاز باشند. در واقع، تجزیه مواد آلی در طول زمان باعث ایجاد رنگ سیاه در این نوع چرت می شود و می تواند نشانه ای از سن پایین تر آن باشد.

چرت چین خورده (Folded Chert)

چرت ممکن است برای میلیون ها سال در کف عمیق دریا به صورت ضعیف تثبیت شده باقی بماند. هنگامی که این چرت اعماق دریا وارد یک منطقه فرورانش شد، همزمان با چین خوردگی شدید، به اندازه کافی گرما و فشار برای سخت شدن دریافت کرد. نیروهای تکتونیکی و حرارت ناشی از فرورانش لایه های چرت، باعث ایجاد این ساختارهای پیچیده و زیبا می شوند.

دیاژنز (Diagenesis)

چرت برای سنگی شدن به کمی گرما و فشار متوسط ​​(دیاژنز) نیاز دارد. در طی این فرآیند، که چرت‌شدگی نامیده می‌شود، سیلیس ممکن است در اطراف سنگ از طریق رگه‌ها مهاجرت کند، در حالی که ساختارهای رسوبی اصلی مختل و پاک می‌شوند. دیاژنز فرآیندی است که طی آن رسوبات به سنگ های رسوبی سخت تبدیل می شوند و نقش کلیدی در تشکیل چرت دارد.

یشم (Jasper)

تشکیل چرت، تنوع بی‌پایانی از ویژگی‌ها را ایجاد می‌کند که مورد توجه جواهرسازان و سنگ‌تراشان قرار می‌گیرد، کسانی که صدها نام ویژه برای یشم و عقیق از مناطق مختلف دارند. این "یشم خشخاشی" یک نمونه است که از معدنی در کالیفرنیا تولید شده و اکنون بسته شده است. زمین‌شناسان همه آن‌ها را "چرت" می‌نامند.

متاچرت قرمز (Red Metachert)

هنگامی که چرت تحت دگرگونی قرار می گیرد، کانی شناسی آن تغییر نمی کند. این سنگ همچنان از کلسدونی ساخته شده است، اما ویژگی های رسوبی آن به آرامی با تغییر شکل و فشارهای ناشی از دگرگونی از بین می روند. متاچرت نامی است برای چرتی که دگرگون شده است اما هنوز شبیه چرت به نظر می رسد. در واقع، دگرگونی تنها ساختار و بافت سنگ را تغییر می‌دهد، اما ترکیب شیمیایی آن را دست نخورده باقی می‌گذارد.

نمای بیرونی متاچرت (Metachert Outcrop)

در رخنمون ها، چرت دگرگون شده ممکن است لایه بندی اصلی خود را حفظ کند اما رنگ های متفاوتی مانند سبز آهن احیا شده را به خود بگیرد که چرت رسوبی هرگز نشان نمی دهد. این تغییر رنگ ناشی از تغییرات شیمیایی در طی فرآیند دگرگونی است که می تواند منجر به تشکیل مواد معدنی جدید و در نتیجه تغییر رنگ شود.

متاچرت سبز (Green Metachert)

تعیین دلیل دقیق سبز بودن این متاچرت نیاز به مطالعه زیر میکروسکوپ پتروگرافی دارد. چندین ماده معدنی سبز مختلف ممکن است از طریق دگرگونی ناخالصی های موجود در چرت اولیه ایجاد شوند. این مطالعه دقیق می تواند ترکیب شیمیایی و کانی شناسی سنگ را مشخص کند و دلیل اصلی رنگ سبز آن را توضیح دهد.

متاچرت رنگارنگ (Variegated Metachert)

دگرگونی با درجه بالا می تواند ساده ترین چرت را به یک شورش گیج کننده از رنگ های معدنی تبدیل کند. در نقطه ای، کنجکاوی علمی باید جای خود را به لذت ساده بدهد. تنوع رنگ ها و الگوهای ایجاد شده در این نوع چرت، نتیجه تغییرات شیمیایی پیچیده در طی فرآیند دگرگونی است که باعث ایجاد مواد معدنی رنگارنگ می شود.

قلوه سنگ های یشم (Jasper Pebbles)

تمام ویژگی های چرت آن را در برابر فرسایش مقاوم می کند. شما اغلب آن را به عنوان یکی از اجزای شن های رودخانه ای، کنگلومراها و اگر خوش شانس باشید، به عنوان شخصیت اصلی در سواحل قلوه سنگ یشم، که به طور طبیعی به بهترین شکل خود غلتیده اند، خواهید دید. سختی بالا، مقاومت در برابر سایش و رنگ های متنوع، قلوه سنگ های یشم را به عنصری جذاب در طبیعت تبدیل می کند.