کلاژن چیست و چه نقشی در بدن ایفا می‌کند؟
کلاژن، پروتئینی حیاتی است که از آمینو اسیدها ساخته شده و به طور طبیعی در بدن انسان یافت می‌شود. این پروتئین نقش‌های متعددی را بر عهده دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
حقایقی جالب درباره کلاژن
کلاژن، مانند سایر پروتئین‌ها، از آمینو اسیدها تشکیل شده است. این پروتئین در واقع یک خانواده از پروتئین‌ها است و نه یک پروتئین واحد. ساختار مولکولی کلاژن بسیار پیچیده است و معمولا به شکل یک فیبر نمایش داده می‌شود.
کلاژن فراوان‌ترین پروتئین در بدن انسان و سایر پستانداران است و حدود 25 تا 35 درصد از کل پروتئین بدن را تشکیل می‌دهد. سلول‌هایی به نام فیبروبلاست، مسئول اصلی تولید کلاژن در بدن هستند.
- واژه کلاژن از کلمه یونانی "kolla" به معنای "چسب" گرفته شده است.
- حدود 80 تا 90 درصد از کلاژن موجود در بدن انسان از انواع کلاژن I، II و III تشکیل شده است، اگرچه حداقل 16 نوع مختلف از این پروتئین شناخته شده است.
- کلاژن نوع I، به ازای هر گرم، از فولاد قوی‌تر است.
- کلاژن مورد استفاده در مصارف پزشکی لزوما نباید از انسان تهیه شود. این پروتئین می‌تواند از خوک، گاو و گوسفند نیز استخراج شود.
- کلاژن را می‌توان بر روی زخم‌ها اعمال کرد تا به عنوان داربستی عمل کند که سلول‌های جدید بر روی آن تشکیل شده و روند بهبودی تسریع شود.
- از آنجایی که کلاژن پروتئین بزرگی است، از طریق پوست جذب نمی‌شود. محصولات موضعی حاوی کلاژن نمی‌توانند این پروتئین را به زیر سطح پوست منتقل کنند تا بافت‌های آسیب‌دیده یا پیر را ترمیم کنند. با این حال، ویتامین A موضعی و ترکیبات مرتبط، تولید کلاژن را تحریک می‌کنند.
نقش‌های حیاتی کلاژن در بدن
فیبرهای کلاژن از بافت‌های بدن حمایت می‌کنند و جزء اصلی ماتریکس خارج سلولی هستند که از سلول‌ها محافظت می‌کند. کلاژن و کراتین به پوست استحکام، خاصیت ضدآبی و ارتجاعی می‌بخشند. کاهش کلاژن یکی از دلایل اصلی ایجاد چین و چروک در پوست است. تولید کلاژن با افزایش سن کاهش می‌یابد و این پروتئین می‌تواند در اثر استعمال دخانیات، نور خورشید و سایر انواع استرس اکسیداتیو آسیب ببیند.
بافت همبند عمدتاً از کلاژن تشکیل شده است. کلاژن فیبریل‌هایی را تشکیل می‌دهد که ساختار بافت‌های فیبری مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و پوست را فراهم می‌کنند. همچنین، کلاژن در غضروف، استخوان، رگ‌های خونی، قرنیه چشم، دیسک‌های بین مهره‌ای، عضلات و دستگاه گوارش نیز یافت می‌شود.
کاربردهای دیگر کلاژن
چسب‌های حیوانی مبتنی بر کلاژن را می‌توان با جوشاندن پوست و زردپی حیوانات تهیه کرد. کلاژن یکی از پروتئین‌هایی است که به پوست و چرم حیوانات استحکام و انعطاف‌پذیری می‌بخشد. در درمان‌های زیبایی و جراحی سوختگی نیز از کلاژن استفاده می‌شود. برخی از روکش‌های سوسیس از این پروتئین ساخته می‌شوند. کلاژن برای تولید ژلاتین، که کلاژن هیدرولیز شده است، استفاده می‌شود. ژلاتین در دسرهای ژلاتینی (مانند ژله) و مارشمالو کاربرد دارد.
نکات تکمیلی درباره کلاژن
علاوه بر اینکه کلاژن جزء کلیدی بدن انسان است، یک ماده رایج در غذاها نیز به شمار می‌رود. ژلاتین برای "سفت شدن" به کلاژن متکی است. در واقع، ژلاتین حتی می‌تواند با استفاده از کلاژن انسانی نیز ساخته شود. با این حال، برخی از مواد شیمیایی می‌توانند در اتصال عرضی کلاژن تداخل ایجاد کنند. به عنوان مثال، آناناس تازه می‌تواند ژله را خراب کند. از آنجایی که کلاژن یک پروتئین حیوانی است، در مورد اینکه آیا غذاهای ساخته شده با کلاژن، مانند مارشمالو و ژلاتین، گیاهی محسوب می‌شوند یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد.
- شیمی
- علم
