افزودنی‌های شیمیایی در غذا: چه می‌خوریم و چه خطراتی دارد؟
آیا تا به حال به مواد تشکیل‌دهنده غذاهایی که می‌خورید دقت کرده‌اید؟ به خصوص اگر اهل مصرف غذاهای بسته‌بندی شده یا رستورانی باشید، احتمالاً با لیستی بلندبالا از مواد شیمیایی مواجه شده‌اید. اما اصلاً منظور از "افزودنی" چیست؟ به طور خلاصه، افزودنی‌ها موادی هستند که به منظور بهبود کیفیت، طعم، بافت، ماندگاری یا ظاهر غذا به آن اضافه می‌شوند. این مواد می‌توانند شامل رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی آشکار باشند، یا موادی نامحسوس‌تر که بر رطوبت و زمان نگهداری غذا تاثیر می‌گذارند.
در ادامه، به بررسی برخی از رایج‌ترین مواد شیمیایی موجود در غذاهای مصرفی روزانه‌مان می‌پردازیم. شاید همین امروز یکی از آن‌ها را خورده باشید!
دی‌استیل
در حالی که برخی افزودنی‌های غذایی بی‌خطر یا حتی مفید هستند، دی‌استیل در این دسته قرار نمی‌گیرد. این ماده که اغلب در پاپ کورن‌های مایکروویوی به عنوان طعم دهنده کره ای استفاده می‌شود، در صورت استنشاق بخار آن (هنگام تهیه پاپ کورن در مایکروویو) می‌تواند منجر به بیماری "ریه پاپ کورنی" شود. اگرچه دی‌استیل به طور طبیعی در محصولات لبنی نیز یافت می‌شود، اما در آن حالت خطری ندارد. خوشبختانه بسیاری از شرکت‌های تولید کننده پاپ کورن در حال حذف دی‌استیل از محصولات خود هستند. بنابراین، قبل از خرید، حتماً برچسب محصول را بررسی کنید و به دنبال عبارت "بدون دی‌استیل" باشید. راه بهتر این است که خودتان در خانه پاپ کورن تهیه کنید و از این خطر احتمالی دور بمانید.
کارمین یا عصاره کوچینیل
این افزودنی که با نام "رنگ قرمز شماره 4" نیز شناخته می‌شود، برای ایجاد رنگ قرمز در غذاها استفاده می‌گردد. در بین رنگ‌های خوراکی قرمز، کارمین یکی از گزینه‌های بهتر محسوب می‌شود، زیرا منشاء طبیعی داشته و غیر سمی است. اما نکته‌ی جالب اینجاست که این رنگ از خرد کردن حشرات به دست می‌آید! اگرچه شاید این موضوع برای برخی ناخوشایند باشد، اما مهم است بدانید که برخی افراد به این ماده حساسیت دارند. همچنین، این رنگ برای گیاهخواران و وگان‌ها مناسب نیست. کارمین معمولاً در نوشیدنی‌های میوه‌ای، ماست، بستنی، و برخی شیک‌های توت‌فرنگی و تمشک فست‌فودها یافت می‌شود. پس اگر به دنبال یک رژیم غذایی بدون افزودنی حیوانی هستید، حتماً برچسب مواد تشکیل‌دهنده را با دقت بررسی کنید.
دی‌متیل‌پلی‌سیلوکسان
دی‌متیل‌پلی‌سیلوکسان، یک ماده ضد کف مشتق شده از سیلیکون است که در طیف گسترده‌ای از غذاها از جمله روغن پخت‌وپز، سرکه، آدامس و شکلات یافت می‌شود. این ماده به روغن اضافه می‌شود تا از ایجاد حباب هنگام اضافه کردن مواد منجمد جلوگیری کند، در نتیجه ایمنی و ماندگاری محصول را افزایش می‌دهد. در حالی که خطر سمی بودن این ماده پایین در نظر گرفته می‌شود، اما به طور معمول آن را به عنوان یک "غذا" در نظر نمی‌گیریم. جالب است بدانید که این ماده در بتونه، شامپو و درزگیر نیز یافت می‌شود، محصولاتی که قطعاً نمی‌خواهید بخورید!
سوربات پتاسیم
سوربات پتاسیم یکی از رایج‌ترین افزودنی‌های غذایی است که برای جلوگیری از رشد کپک و مخمر در محصولاتی مانند کیک، ژله، ماست، گوشت خشک، نان و سس سالاد استفاده می‌شود. در بیشتر موارد، خطرات ناشی از مصرف این ماده به مراتب کمتر از خطرات ناشی از مصرف کپک است. با این حال، برخی از شرکت‌ها در تلاش هستند تا این افزودنی را از خط تولید محصولات خود حذف کنند. اگر محصولی را پیدا کردید که فاقد سوربات پتاسیم باشد، بهترین راه برای محافظت از آن در برابر کپک و مخمر، نگهداری در یخچال است. البته توجه داشته باشید که نگهداری محصولات پخته شده در یخچال ممکن است بافت آن‌ها را تغییر دهد.
روغن گیاهی برم‌دار شده
روغن گیاهی برم‌دار شده به عنوان طعم‌دهنده، برای معلق نگه‌داشتن یکنواخت مواد در مایع و برای ایجاد ظاهر کدر در برخی نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این ماده را در نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های انرژی‌زا خواهید یافت، اما در محصولات غیرخوراکی مانند آفت‌کش‌ها و رنگ مو نیز وجود دارد. اگرچه مصرف مقدار کم آن نسبتاً بی‌خطر تلقی می‌شود، اما مصرف همزمان چندین محصول حاوی این ماده (مثلاً چند نوشابه در روز) می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامتی شود. برم عنصری سمی و سوزاننده است، پس در مصرف نوشیدنی‌های حاوی این ماده احتیاط کنید.
BHA و BHT
BHA (بوتیل هیدروکسی آنیزول) و BHT (بوتیل هیدروکسی تولوئن) دو ماده شیمیایی مرتبط هستند که برای حفظ روغن‌ها و چربی‌ها استفاده می‌شوند. این ترکیبات فنلی احتمالاً باعث سرطان می‌شوند، بنابراین سال‌هاست که از منفورترین افزودنی‌های غذایی به شمار می‌روند. این مواد از برخی غذاها مانند بسیاری از چیپس‌های سیب زمینی حذف شده‌اند، اما در غذاهای پخته بسته‌بندی شده و غذاهای چرب منجمد شده رایج هستند. BHA و BHT افزودنی‌های پنهانی هستند زیرا حتی اگر روی برچسب مواد تشکیل‌دهنده ذکر نشده باشند، همچنان می‌توانید آن‌ها را در بسته‌بندی غلات و آب نبات پیدا کنید. ویتامین E به عنوان جایگزین ایمن‌تری برای حفظ تازگی استفاده می‌شود.
چگونه از مصرف افزودنی‌ها اجتناب کنیم؟
موثرترین راه برای اجتناب از افزودنی‌های غذایی، تهیه غذا در منزل و بررسی دقیق برچسب مواد تشکیل‌دهنده برای یافتن مواد ناآشنا است. با این وجود، حتی در این صورت هم نمی‌توان با اطمینان گفت که غذای شما فاقد افزودنی است، زیرا گاهی اوقات مواد شیمیایی در بسته‌بندی استفاده می‌شوند و مقدار کمی از آن‌ها به غذا منتقل می‌شود.
- تغذیه
- پزشکی و سلامت
- شیمی
