آفت قلع چیست؟ هر آنچه باید درباره بیماری قلع، علل و پیامدهای آن بدانید

آفت قلع (Tin Pest) یا بیماری قلع، یک دگرگونی آلوتروپی در عنصر قلع است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که قلع از فرم فلزی نقره‌ای براق خود (β فرم) به فرم خاکستری و شکننده (α فرم) تغییر شکل می‌دهد. این فرآیند که با نام‌های دیگری مانند طاعون قلع و جذام قلع نیز شناخته می‌شود، ماهیتی خودکاتالیزوری دارد؛ به این معنی که با آغاز تجزیه، سرعت آن به مرور افزایش می‌یابد.

اگرچه برای شروع این تبدیل، انرژی فعال‌سازی بالایی مورد نیاز است، اما وجود عناصری مانند ژرمانیوم و یا دماهای بسیار پایین (حدود -30 درجه سانتیگراد) این فرآیند را تسریع می‌کنند. در دماهای گرم‌تر (13.2 درجه سانتیگراد) یا پایین‌تر از آن، سرعت آفت قلع کاهش می‌یابد.

اهمیت آفت قلع در دنیای امروز به این دلیل است که لحیم‌های سرب-قلع قدیمی، عمدتاً با لحیم‌های حاوی قلع جایگزین شده‌اند. تجزیه خود به خودی قلع و تبدیل آن به پودر، می‌تواند در کاربردهایی که این فلز به کار رفته، مشکل‌ساز شود.

آفت قلع از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت است. در سال 1910، رابرت اسکات، کاوشگر مشهور، در تلاش بود تا اولین کسی باشد که به قطب جنوب می‌رسد. قوطی‌های لحیم‌شده با قلع که تیم او در مسیر خود ذخیره کرده بودند، خالی از نفت سفید بودند. این اتفاق ممکن بود به دلیل لحیم‌کاری نامناسب رخ داده باشد، اما احتمالاً آفت قلع باعث نشت این قوطی‌ها شده بود.

داستان دیگری نیز وجود دارد که حکایت از آن دارد که سربازان ناپلئون در سرمای روسیه یخ زدند، زیرا دکمه‌های یونیفرم آن‌ها که از جنس قلع بود، بر اثر آفت قلع متلاشی شده بودند. اگرچه این روایت هرگز به طور قطعی ثابت نشده است.